Όλοι γνωρίζουμε και κατά τις επισκέψεις μας σε υγρότοπους θαυμάζουμε τους ερωδιούς. Τα όμορφα, λυγερόκορμα συνήθως, πουλιά με τα ψηλά πόδια, το μακρύ λαιμό και το μακρύ ράμφος, που υπομονετικά ψαρεύουν τη λεία τους στα ρηχά νερά. Οι ερωδιοί ή αλλιώς τσικνιάδες είναι από τα πιο κοινά και εύκολα παρατηρήσιμα λόγω του μεγέθους τους πουλιά στους ελληνικούς υγρότοπους.

Κι όμως, μέχρι πριν ένα χρόνο δεν γνωρίζαμε τον ακριβή αριθμό των ερωδιών που αναπαράγονται στην χώρα μας. Για το λόγο αυτό η ΕΟΕ έκρινε ιδιαίτερα σημαντική και προχώρησε στην καταγραφή όλων των αποικιών των ερωδιών στην Ελλάδα τη χρονιά που μας πέρασε. Η απογραφή υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «Προστασία Περιβάλλοντος και Βιώσιμη Ανάπτυξη» του ΥΠΕΧΩΔΕ με χρηματοδότηση κατά 90% από το ΕΤΕΡΠΣ και ολοκληρώθηκε την περασμένη άνοιξη.
Η απογραφή ήταν η πρώτη που πραγματοποιήθηκε τα είκοσι τελευταία χρόνια και ουσιαστικά η μοναδική κατά την οποία καλύφθηκαν πλήρως οι αποικίες των ερωδιών σε όλη την Ελλάδα. Τα μόνα πληθυσμιακά στοιχεία για τους ερωδιούς που υπήρχαν ως τώρα προέρχονταν από μια παρόμοια προσπάθεια το 1985-861, όπου μάλλον είχε υποεκτιμηθεί ο ακριβής πληθυσμός.

Στην απογραφή συμμετείχαν 27 ορνιθολόγοι και συνεργάτες της ΕΟΕ, οι οποίοι κατέγραψαν τις αποικίες στις οποίες ήταν γνωστό ότι φωλιάζουν ερωδιοί ή έδωσαν πληροφορίες και στοιχεία για νέες αποικίες ή για αποικίες που έχουν πια εγκαταλειφθεί. Σε όλους οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ, αφού χωρίς τη βοήθειά τους και την εθελοντική τους συμμετοχή δε θα ήταν δυνατή η επιτυχημένη ολοκλήρωση της απογραφής.

Η απογραφή πραγματοποιήθηκε από τις 15 Απριλίου ως τις 30 Ιουνίου 2003, κατά τη διάρκεια δηλαδή της αναπαραγωγικής περιόδου, όταν τα διάφορα είδη ερωδιών βρίσκονταν στις φωλιές και κλωσσούσαν ή μεγάλωναν τους νεοσσούς τους. Κατά το διάστημα αυτό έγιναν μία ή περισσότερες επισκέψεις σε κάθε αποικία και μετρήθηκε ο αριθμός των ζευγαριών από όλα τα είδη των ερωδιών που συγκροτούσαν την αποικία, καθώς και από άλλα είδη που φώλιαζαν στην αποικία, όπως χουλιαρομύτες, χαλκόκοτες, κορμοράνοι, λαγγόνες, ενώ συμπληρώθηκαν και ειδικά απογραφικά δελτία με πληροφορίες για τη θέση, τη βλάστηση, τις απειλές και την κατάσταση της αποικίας. Για κάθε θέση επιλέχτηκε η καταλληλότερη μέθοδος απογραφής (απ’ ευθείας καταμέτρηση χωρίς είσοδο ή με είσοδο στην αποικία, μέθοδος αφίξεων-αναχωρήσεων) με βάση τις συνθήκες στην αποικία και κριτήρια αφενός την πληρέστερη δυνατή μέτρηση των αναπαραγόμενων ζευγαριών και αφετέρου τον περιορισμό στο ελάχιστο δυνατό της ενόχλησης των πουλιών και των απωλειών αυγών ή νεοσσών.

Τα είδη ερωδιών που αναπαράγονται ομαδικά σχηματίζοντας αποικίες, και στα οποία στόχευε η απογραφή, είναι ο Σταχτοτσικνιάς, ο Λευκοτσικνιάς, ο Νυχτοκόρακας, ο Αργυροτσικνιάς, ο Κρύπτοτσικνιάς και σε μικρότερο βαθμό ο Πορφυροτσικνιάς, ο οποίος σχηματίζει πιο μικρές και χαλαρής δομής αποικίες. Καταγράφηκαν ακόμα, σε όσες θέσεις εντοπίστηκαν, ζευγάρια Ήταυρων και Μικροτσικνιάδων, που όμως δεν αναπαράγονται σε αποικίες και έχουν κρυπτική συμπεριφορά.

Με την απογραφή συλλέχθηκαν πολύ σημαντικά στοιχεία για τις αποικίες και τους πληθυσμούς των αναπαραγόμενων ερωδιών στην Ελλάδα. Συνολικά εντοπίστηκαν 31 αποικίες ερωδιών σε όλη την Ελλάδα, οι οποίες κατανέμονται από τον Έβρο ως το Σπερχειό. Στις δυο αποικίες που είχαν ανακαλυφθεί παλιότερα2 στα νησιά Εχινάδες, δυτικά της Ακαρνανίας, δε στάθηκε δυνατό να γίνει επίσκεψη και έτσι δε γνωρίζουμε αν εξακολουθούν να φωλιάζουν εκεί ερωδιοί. Αξίζει να σημειωθεί ότι τέσσερις από τις 31 αποικίες (στην Κρανιά Πέλλας, στο Βελβενδό Κοζάνης, στο Μάτι Τυρνάβου και στον Πλατύκαμπο Λάρισας) εντοπίστηκαν για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια αυτής της απογραφής. Περισσότερες από τις μισές αποικίες είναι μικτές και φιλοξενούν δυο ή και περισσότερα είδη ερωδιών και συνήθως και άλλα είδη πουλιών. Οι μεγαλύτερες αποικίες από άποψη αριθμού ζευγαριών αλλά και ποικιλίας ειδών βρίσκονται στη λίμνη Κερκίνη, στο Δέλτα Αξιού και στον Αμβρακικό κόλπο. Μεγάλη ποικιλία ειδών, αλλά σε μικρότερους αριθμούς υπάρχει και στη λίμνη Μικρή Πρέσπα, όπου φωλιάζουν επτά από τα οκτώ είδη ερωδιών που αναπαράγονται τακτικά στην Ελλάδα.

Με βάση τις καταμετρήσεις, που πραγματοποιήθηκαν σε 26 από τις 31 αποικίες, ο πληθυσμός των αποικιακά αναπαραγόμενων ερωδιών εκτιμάται σε 5130-5410 ζευγάρια τουλάχιστον. Πολυπληθέστερο είδος είναι ο Λευκοτσικνιάς και ακολουθούν ο Νυχτοκόρακας, ο Σταχτοτσικνιάς και ο Κρυπτοτσικνιάς. Ο Πορφυροτσικνιάς και ο Αργυροτσικνιάς έχουν πολύ μικρούς αναπαραγωγικούς πληθυσμούς στην Ελλάδα. Ο Σταχτοτσικνιάς ήταν το είδος που είχε παρουσία στις περισσότερες αποικίες (23), ενώ σε πολλές αποικίες βρίσκονταν και Λευκοτσικνιάδες και Νυχτοκόρακες. Αντίθετα ο Αργυροτσικνιάς φωλιάζει στη χώρα μας τακτικά μόνο στη Μικρή Πρέσπα και περιστασιακά στην Κερκίνη.

Σε σύγκριση με τα παλιότερα στοιχεία, κυρίως αυτά που προέρχονται από την καταγραφή του 1985-86, ο πληθυσμός των περισσότερων ειδών ερωδιών παρουσιάζεται αισθητά μεγαλύτερος. Ιδιαίτερη αύξηση εμφανίζεται στους αριθμούς των Σταχτοτσικνιάδων, των Λευκοτσικνιάδων αλλά και των Νυχτοκοράκων. Αντίθετα οι Πορφυροτσικνιάδες έχουν πιθανότατα μειωθεί. Είναι πρόωρο να καταλήξουμε σε συμπεράσματα για τις πληθυσμιακές τάσεις των ερωδιών που αναπαράγονται σε αποικίες στην Ελλάδα μόνο με βάση τα στοιχεία αυτής της απογραφής. Για κάτι τέτοιο είναι απαραίτητη η επανάληψη της απογραφής χρησιμοποιώντας τις ίδιες μεθόδους κάθε τρία ή πέντε χρόνια τουλάχιστον. Πάντως, τώρα διαθέτουμε αξιόπιστα και ακριβή δεδομένα για τις θέσεις των αποικιών και τα είδη που αναπαράγονται σε αυτές.

Εκτίμηση πληθυσμού των αποικιακά αναπαραγόμενων ερωδιών στην Ελλάδα το 2003

Είδη ερωδιών	Αναπαραγόμενα ζευγάρια
Nycticorax nycticorax	1400 - 1500
Ardeola ralloides	450 - 500
Egretta garzetta	2070 - 2120
Egretta alba	30 - 40
Ardea cinerea	1150 - 1200
Ardea purpurea	30 - 50
Σύνολο	5130 - 5410

Δεν αποτελούν το ακριβές σύνολο των αναπαραγώμενων ζευγαριών της Ελλάδας


Ένα ακόμα στοιχείο που μας πρόσφερε η απογραφή είναι ο εντοπισμός των πιέσεων που δέχονται οι αποικίες. Καθώς οι περισσότερες φωλιές βρίσκονται πάνω σε δέντρα, συνήθως παρόχθιων συστάδων, η πιο συχνή απειλή που αντιμετωπίζουν είναι το κόψιμο ή κάψιμο των δέντρων και γενικότερα ο περιορισμός των παρόχθιων δασών συνήθως με σκοπό την επέκταση των καλλιεργούμενων εκτάσεων. Πιέσεις δέχονται και τα είδη που φωλιάζουν σε καλαμώνες ή θάμνους από τον περιορισμό των κατάλληλων ενδιαιτημάτων και οχλήσεις κατά την αναπαραγωγική περίοδο.

Πολλά από τα στοιχεία που προέκυψαν από την απογραφή των αποικιών των ερωδιών θα περιληφθούν σε μια ειδική έκδοση που ετοιμάζει η ΕΟΕ για τους ερωδιούς στην Ελλάδα. Στην έκδοση αυτή, που θα κυκλοφορήσει από το φθινόπωρο, θα υπάρχουν πληροφορίες για τα μορφολογικά χαρακτηριστικά, τη βιολογία, τις τροφικές συνήθειες, την αναπαραγωγή και τα ενδιαιτήματα των ερωδιών, χάρτες της εξάπλωσης τους στην Ελλάδα και φωτογραφίες των ειδών και των ενδιαιτημάτων τους.

1 Crivelli A.J., H. Jerrentrup and B. Hallmann, 1988. Preliminary results of a complete census of breeding colonial wading birds in Greece in spring 1985-1986. Hellenic Ornith. Soc. Newsletter 4: 31-33.
2 Παπακωνσταντίνου Κ., 2000. Αποστολή στα νησιά της Δυτικής Ελλάδας. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. Οιωνός τ. 14, σελ. 4.