Το ακρωτήριο της Γραμβούσας μαζί με τα νησιά Ήμερη και ¶γρια Γραμβούσα και Ποντικονήσι, έχουν μεγάλη σημασία για την ορνιθοπανίδα, καθώς εκτός από τον μαυροπετρίτη, στην ευρύτερη περιοχή, που αποτελεί τμήμα του ενδιαιτήματος του γυπαετού (Gypaetus barbatus) και του σπιζαετού (Hieraaetus fasciatus), φιλοξενούνται αρκετοί αρτέμηδες (Calonectris diomedea), και κορμοράνοι (Phalacrocorax aristotelis desmarestii).

Όλη η περιοχή αποτελεί Ζώνη Ειδικής Προστασίας (SPA GR4340017), αλλά και περιοχή Ειδικού Διαχειριστικού Ενδιαφέροντος (pSCI GR4340001).

Η πρώτη απόπειρα επίσκεψης της περιοχής στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE για τον μαυροπετρίτη έγινε τον Σεπτέμβρη του 2003 με ιδιόκτητο σκάφος το οποίο (μαζί με τις υπηρεσίες του και άφθονες πληροφορίες) μας προσέφερε ευγενικά ο κ. Τσότος, κάτοικος της περιοχής και φυσιολάτρης. Δυστυχώς, ο καιρός δεν μας επέτρεψε να ξεμυτίσουμε καν από τον κόλπο του Καστελίου…

Η ομάδα του ΜΦΙΚ επανήλθε δριμύτερη το καλοκαίρι του 2004, με το φουσκωτό του σκάφος και επισκέφθηκε τρεις φορές την περιοχή: μία στις αρχές του Αυγούστου για επόπτευση της κατάστασης και δοκιμαστική καταμέτρηση, μία στα τέλη του Αυγούστου για καταμέτρηση του πληθυσμού, εντοπισμό φωλιών και συλλογή στοιχείων από αυτές και μία στα μέσα του Σεπτέμβρη. Η τελευταία περιελάμβανε τον εντοπισμό νέων φωλιών, αλλά και επαναληπτική επίσκεψη στις ήδη εντοπισμένες. Συνολικά στην περιοχή εντοπίστηκαν 14 φωλιές.

Οι καταμετρήσεις έδειξαν ότι ενώ ο πληθυσμός στο Ποντικονήσι και την ¶γρια Γραμβούσα παραμένει σχεδόν σταθερός (100 ζευγάρια περίπου), στην Ήμερη Γραμβούσα έχει δεχθεί ισχυρό πλήγμα καθώς από τα 25 τουλάχιστον ζευγάρια της δεκαετίας του ’90 φαίνεται να έχουν μείνει μόνο 6-7. Η αλήθεια είναι ότι το νησί έχει υποστεί έντονες πιέσεις από τον άνθρωπο, ιδίως τα τελευταία χρόνια. Τα δρομολόγια των επιβατικών, αλιευτικών και ταχύπλοων σκαφών, είναι ιδιαίτερα συχνά το καλοκαίρι, και οι επισκέπτες (έστω και μακριά από τις φωλιές) αρκετές δεκάδες ημερησίως.

Επιπλέον, το καλοκαίρι του 2003, το υπουργείο Πολιτισμού, σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση ξεκίνησε εργασίες αναπαλαίωσης και φωταγώγησης του κάστρου και οικοδόμησης κτισμάτων στη νότια ακτή του νησιού. Οι παρεμβάσεις αυτές έγιναν χωρίς να έχει προηγηθεί Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και ανάγκασαν το Μ.Φ.Ι.Κ. και την ΕΟΕ να προσφύγουν στο Ελληνικό Κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, χωρίς όμως να αποτραπεί πλήρως η ζημιά. Το ποια ή ποιες από τις ανθρώπινες δραστηριότητες στην περιοχή έχει κάνει το μεγαλύτερο κακό είναι δύσκολο να ειπωθεί με σιγουριά, καθώς το πρόγραμμα και οι φορείς υλοποίησής του βρέθηκαν προ τετελεσμένων γεγονότων, φαίνεται όμως ότι το είδος έχει σχεδόν εξοβελιστεί από το νησί και πολλά πράγματα θα πρέπει να αλλάξουν για να είναι δυνατός ο επανεποικισμός του.

* O Παναγιώτης Γεωργιακάκης είναι Βιολόγος MSc, Συντονσιτής των Δράσεων του Προγράμματος στην Κρήτη (Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης)