Τα πουλιά υπάρχουν παντού. Τα βλέπουμε στις πόλεις, στην ύπαιθρο, στα δάση, στα βουνά, στους υγροτόπους, στη θάλασσα, στην έρημο. Είναι περίπου 10.000 είδη, όμορφα, παιχνιδιάρικα, παράξενα, ενδιαφέροντα με λίγα λόγια. Διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή, και από εποχή σε εποχή. Είναι προβλέψιμα κάποιες φορές, πάντα όμως θα υπάρξει και κάτι απρόβλεπτο που θα δημιουργήσει ενδιαφέρον.
Τα παραπάνω είναι κοινός τόπος σήμερα για όλους μας, τα περισσότερα δε ήταν γνωστά εδώ και χιλιάδες χρόνια. Το ενδιαφέρον του ανθρώπου για τα πουλιά, πέρα από την ωφελιμιστική διάσταση που σχετίζεται προφανώς με την τροφή, είχε από παλιά και άλλες πλευρές. Το κελαΐδισμα, τα όμορφα χρώματα, η δυνατότητα της πτήσης, το ανεξήγητο της μετανάστευσης, αποτέλεσαν στοιχεία που ξύπνησαν και άλλα ενδιαφέροντα στον άνθρωπο, που συνέδεσε τα πουλιά με θρησκεία, τέχνες, συναισθήματα, δοξασίες και παραδόσεις, αλλά και σειρά καθημερινών συνηθειών. Ας αναρωτηθούμε πόσες φορές την ημέρα βλέπουμε ή ακούμε γύρω μας πουλιά, ή θέματα και μηνύματα που αναφέρονται άμεσα ή έμμεσα σε αυτά. Κυριολεκτούμε αν πούμε ότι τα πουλιά είναι η πιο οικεία και δημοφιλής ομάδα ζωντανών οργανισμών για τον άνθρωπο.
Και ως τέτοια, δεν θα μπορούσε παρά κάποια στιγμή να τραβήξει το ενδιαφέρον και της μεγαλύτερης παγκόσμιας σήμερα οικονομικής δραστηριότητας, του τουρισμού.
Ορνιθοτουρισμός λοιπόν. Μια από τις πλέον ανερχόμενες πλευρές των εναλλακτικών μορφών τουρισμού παγκοσμίως. Μία πλευρά που συγκεντρώνει όλο και περισσότερους λάτρεις των πουλιών, twitchers δηλαδή "συλλέκτες παρατηρήσεων σπάνιων ειδών", ή γενικούς φυσιολάτρες που χαίρονται την παρατήρηση πουλιών ως αναπόσπαστο στοιχείο της βιωματικής τους προσέγγισης με τη φύση. Όπως όλες οι ανθρώπινες δραστηριότητες, έτσι και ο ορνιθοτουρισμός έχει τις επιπτώσεις του στη φύση και στη βιοποικιλότητα. Συνήθως όμως αυτές είναι ήπιες, αναστρέψιμες και σε μεγάλο βαθμό μπορούν να ελαχιστοποιηθούν αν λάβουμε κατάλληλα μέτρα και υιοθετήσουμε καλές πρακτικές και συμπεριφορές. Επιπρόσθετα, ως δραστηριότητα οικοτουριστική, που πρωταρχικά διασπείρει το οικονομικό και κοινωνικό όφελος στην τοπική κοινωνία, είναι ένα ιδιαίτερο αποτελεσματικό μέσο ευαισθητοποίησης τοπικού πληθυσμού και επισκεπτών για την ανάγκη προστασίας περιοχών και ειδών.
Έτσι, ο σωστός ορνιθοτουρισμός θεωρείται παγκοσμίως μία από τις πλέον φιλικές και χρήσιμες για τη φύση οικονομικές δραστηριότητες και ενθαρρύνεται από περιβαλλοντικούς φορείς όπως η Birdlife και η Ορνιθολογική. Σε κάποιες μάλιστα χώρες, όπως στη Νότια Αφρική, στη Βουλγαρία και στη Γεωργία, οι εταίροι μας στην Birdlife έχουν συστήσει ή έχουν συμμετάσχει σε επιχειρηματικές δραστηριότητες που σχετίζονται με την προώθηση του ορνιθοτουρισμού, ακολουθώντας πάντοτε συγκεκριμένες αρχές, δεοντολογία και διαφάνεια. Και πρόκειται για βιώσιμες δραστηριότητες που βοηθάνε σημαντικά στο έργο των φορέων αυτών για την προστασία των πουλιών και των βιοτόπων τους, σε ένα πλαίσιο βιώσιμης ανάπτυξης.
Επειδή όμως τα πολλά λόγια είναι φτώχεια, ας δούμε κάποια απλά νούμερα, που ίσως πείθουν καλύτερα. Μόνο στις ΗΠΑ, σύμφωνα με στοιχεία της περασμένης δεκαετίας, δαπανήθηκαν περισσότερα από 31 δις $ ετησίως για παρατήρηση άγριας ζωής, με την ορνιθοπαρατήρηση να είναι ο πιο ραγδαία αναπτυσσόμενος τομέας. Στη Μεγάλη Βρετανία, στη χώρα που ο εταίρος μας στην Birdlife, η RSPB έχει περισσότερα από 1,1 εκατομμύρια μέλη, τα περισσότερα δραστήριοι ορνιθοπαρατηρητές, δραστηριοποιούνται σήμερα περισσότερα από 65 ταξιδιωτικά γραφεία εξειδικευμένα στον ορνιθοτουρισμό, που προσφέρουν συνολικά τουλάχιστον 12.000 εκδρομές ετησίως. Με βάση τα στατιστικά στοιχεία, η Ελλάδα είναι ο πέμπτος κατά σειρά προορισμός για τους πελάτες των συγκεκριμένων γραφείων. Διαθέτει όμως τον πιο δημοφιλή τόπο, δηλαδή τη Λέσβο, όπου γίνεται κάθε άνοιξη τζίρος της τάξης των 4-5 εκατομμυρίων € από τους ορνιθοπαρατηρητές, που καταφθάνουν μαζικά με πτήσεις charter για να παρατηρήσουν τον τουρκοτσοπανάκο, το σμυρνοτσίχλονο και τα άλλα σπάνια είδη του νησιού. Ας το δούμε λίγο πιο αναλυτικά το θέμα. Με βάση σχετικά παρωχημένα σήμερα στοιχεία, που σίγουρα έχουν αλλάξει προς τα επάνω, για το έτος 2002 προσφέρθηκαν συνολικά 12.736 ταξίδια από τα γραφεία της Μεγάλης Βρετανίας, με μέση αξία τις 2.025 λίρες κατ’ άτομο και με μέγιστη τιμή τις 25.790 λίρες. Κάθε γραφείο έκανε κατά μέσο όρο 30 τέτοιες εκδρομές, με εύρος από 2 έως 200, από γραφείο σε γραφείο. Συνολικά οι Βρετανοί εκείνη τη χρονιά επισκέφτηκαν 107 χώρες.
Ας δούμε και ένα άλλο στοιχείο που θα μας βοηθήσει να αντιληφθούμε το ενδιαφέρον που παρουσιάζει για τη χώρα μας ο ορνιθοτουρισμός. Εκτός από τους Βρετανούς, μέσα στις πρώτες 12 μεγάλες αγορές ορνιθοτουρισμού παγκοσμίως συγκαταλέγονται ακόμη οι σκανδιναβικές χώρες, η Γερμανία, η Ολλανδία, η Ιταλία και η Γαλλία. Όλες αυτές οι χώρες αποτελούν και σήμερα τον βασικό κορμό των επισκεπτών που δέχεται η χώρα μας, στο πλαίσιο του μαζικού τουρισμού. Επομένως, πρόκειται για αγορές ώριμες και γνωστές στους Έλληνες επιχειρηματίες του τουρισμού, που σχετικά εύκολα θα μπορούσαν να προσεγγιστούν και για ορνιθοτουρισμό. Τα οφέλη σε σχέση με επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, ανάδειξη και υποστήριξη απομονωμένων προορισμών και προστατευόμενων περιοχών, προφανή. Φτάνει ότι γίνει να γίνει με μέτρο, σχέδιο και σωστές προδιαγραφές. Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία βρίσκεται εδώ για να βοηθήσει και ελπίζουμε ότι μελλοντικά θα δοθεί στο θέμα αυτό η προτεραιότητα που του αξίζει.
Όπως είχε πει κάποιος σοφός του τουρισμού, «το ενδιαφέρον για τα πουλιά δεν προκύπτει επειδή αυτά φέρνουν χρήματα. Φέρνουν χρήματα επειδή οι άνθρωποι ενδιαφέρονται για αυτά». Πρωταρχική μας επιδίωξη λοιπόν παραμένει να βοηθήσουμε ώστε ακόμη περισσότεροι άνθρωποι να χαρούν και να βιώσουν τον κόσμο των πουλιών και να ενδιαφερθούν για την προστασία τους.
Τάσος Δημαλέξης
Επιστημονικός Διευθυντής Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας
