Το φθινόπωρο 2003 πραγματοποιήθηκαν με μεγάλη επιτυχία τα σεμινάρια για την δημιουργία Δικτύου Υπευθύνων Παρακολούθησης Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά της Ελλάδας με βάση το νέο πρόγραμμα της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, Εθελοντισμός και Προστασία του Περιβάλλοντος.

Η χώρα μας έχει μέχρι σήμερα θεσμοθετήσει πολλές από τις Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά της Ελλάδας, συγκεκριμένα 110 ως Ζώνες Ειδικής Προστασίας, σε εφαρμογή της κοινοτικής οδηγίας 79/409 για την προστασία της άγριας ορνιθοπανίδας. Δεδομένης της γεωγραφικής διασποράς, αλλά και των ιδιαιτεροτήτων των συγκεκριμένων περιοχών (πολλές από αυτές είναι βραχονησίδες ή απομακρυσμένες βουνοκορφές), δεν θεωρείται εφικτή η συστηματική παρακολούθηση των περιβαλλοντικών παραμέτρων σε κάθε μία ξεχωριστά, με βάση αυτόνομα προγράμματα επιστημονικής παρακολούθησης. Για το λόγο αυτό, η πρακτική που ακολουθείται στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες (ενδεικτικά Μ. Βρετανία, Ισπανία και πρόσφατα στην Τουρκία), είναι η επόπτευση της κατάστασης διατήρησης των ΖΕΠ μέσα από εθελοντικό δίκτυο παρατηρητών (caretakers), το οποίο συντονίζεται και οργανώνεται από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία (δηλαδή των εθνικό εταίρο της BirdLife International) κάθε χώρας.

Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία έχει εντάξει στο σχεδιασμό της τη δημιουργία ενός τέτοιου τύπου δικτύου, το οποίο θα συμβάλλει μεταξύ άλλων και στην λειτουργία του θεσμού των Προστατευόμενων Περιοχών της Ελλάδας ΦΥΣΗ 2000 και θα βοηθήσει στην κάλυψη σημαντικών υποχρεώσεων σε ότι αφορά στις Οδηγίες 79/409 και 92/43. Μέσα από αυτό το πρόγραμμα, η Ορνιθολογική στοχεύει στην αρχική οργάνωση του δικτύου αυτού, η λειτουργία του οποίου θα επιτρέψει σταδιακά την κάλυψη και των 186 περιοχών.

Στα σεμινάρια της Ορνιθολογικής στην παρούσα φάση, στόχος ήταν η κάλυψη τουλάχιστον 35 ΖΕΠ, μέσω της εμψύχωσης, εκπαίδευσης και υποστήριξης εθελοντών διεσπαρμένων σε ολόκληρη την Ελληνική περιφέρεια. Συνολικά το φθινόπωρο του 2003 συμμετείχαν 38 εθελοντές που θα αναλάβουν τις περιοχές αυτές στις οποίες θα εφαρμοστεί το πρόγραμμα αρχικά.

Σεμινάριο Αμβρακικού

Το πρώτο σεμινάριο διοργανώθηκε στον Αμβρακικό στο κτίριο του Κέντρου Περιβαλλοντικής Πληροφόρησης στη Κόπραινα, στις 24-26 Οκτωβρίου.

Συνολικά συμμετείχαν 11 εκπαιδευόμενοι υπεύθυνοι παρακολούθησης σημαντικών περιοχών από την νότια Ελλάδα κυρίως. Η μεγάλη κακοκαιρία την Παρασκευή που έκανε το ποτάμι Βουβό να ξεχειλίσει διακόπτοντας την κυκλοφορία στο δρόμο προς την Κόπραινα είχε σαν αποτέλεσμα πολλοί να αποκλεισθούμε επτά χλμ πριν από την Κόπραινα και άλλοι να μην μπορέσουν καν να ξεκινήσουν από τις περιοχές τους. Το Σάββατο όμως ο καιρός ήταν καταπληκτικός και μας επέτρεψε να φτάσουμε στη Κόπραινα και το σεμινάριο να διεξαχθεί κανονικά.

Στο σεμινάριο του Αμβρακικού έγιναν παρουσιάσεις σε θέματα γενικού και ειδικού περιοεχομένου. Ο διευθυντής της Ορνιθολογικής Ξενοφών Κάππας παρουσίασε την Ορνιθολογική, τις δράσεις της και το ρόλο των ΜΚΟ στην διαχείριση προστατευόμενων περιοχών. Ο Κώστας Παπακωνσταντίνου, πρόεδρος του Διοικητικου Συμβουλίου της Ορνιθολογικής έδωσε παρουσίαση με θέμα ‘εισαγωγή στο κόσμο των πουλιών, τα πουλιά της Ελλάδας, σημαντικές κατηγορίες πουλιών, απειλούμενα είδη, καταμέτρηση πουλιών’.

Η Σταυρούλα Παπούλια, βιολόγος της Ορνιθολογικής παρουσίασε την έννοια των Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά ( ΣΠΠΕ ή Important Bird Areas IBAs) και τις απειλές που υφίστανται. Παρουσίασε επίσης και το νομοθετικό, θεσμικό πλαίσιο για την προστασία της φύσης στη χώρα μας, που στηρίζεται κυρίως σε δύο Ευρωπαϊκές Οδηγίες οι οποίες παρουσιάστηκαν στους εθελοντές. Αυτές είναι η Οδηγία για τη διατήρηση των άγριων πουλιών (79/409) και την Οδηγία για τη διατήρηση των Φυσικών Οικοτόπων και της Άγριας Πανίδας και Αυτοφυούς Χλωρίδας (92/43).

Η Μαρίλια Καλούλη, υπεύθυνη εθελοντισμού της Ορνιθολογικής παρουσίασε το θέμα της ετήσιας αναφοράς που θα συμπληρώνουν οι εθελοντές εξηγώντας αναλυτικά το πως συμπληρώνεται. Παρουσίασε επίσης συνολικά το Δίκτυο Υπευθύνων ΣΠΠΕ, τους στόχους και την αποστολή του. Ο Γιάννης Ρουσσόπουλος, ιχθυολόγος και συνεργάτης της Ορνιθολογικής παρουσίασε τέλος, την περιοχή του Αμβρακικού.

Στο τέλος των παρουσιάσεων δημιουργήθηκαν τέσσερις ομάδες που ανέλυσαν και παρουσίασαν ένα παράδειγμα εργασίας (case study) που τους ανατέθηκε. Τα παραδείγματα εργασίας είχαν θέμα μία υποθετική άμεση απειλή. Στόχος της ομάδας ήταν να συγκροτήσει μια στρατηγική για την αντιμετώπιση της απειλής.

Το σεμινάριο διήρκεσε όλη την μέρα με ένα διάλειμμα για φαγητό και με διάφορα διαλείμματα χαλάρωσης ανάμεσα στις εκτενείς παρουσιάσεις ώστε να παραμείνουν όλοι ξεκούραστοι και με καλή διάθεση! Τα διαλείμματα περιλάμβαναν ομαδικά συμμετοχικά παιχνίδια όπως την μεταστροφή κύκλου από εξωτερικά προς τα εσωτερικά χωρίς να αφήσουμε τα χέρια, την δημιουργία ακριβούς ηλικιακής ουράς χωρίς να μπορεί να μιλήσει ο ένας στον άλλο και την εύρεση σε ποιον ανήκει το καρτελάκι συμμετοχής κάθε παρευρισκόμενου.

Την Κυριακή έγινε ξενάγηση στις λιμνοθάλασσες του Αμβρακικού από τον Γιάννη Ρουσόπουλο. Είδαμε πελεκάνους, κορμοράνους, ερωδιούς, παπιά και πολλές αλκυόνες. Το ενδιαφέρον κλιμακώθηκε όταν εντοπίστηκε ενός Κραυγαετός και Στικταετός πέντε μέτρα μπροστά από το παρατηρητήριο του λόφου Στρογγυλής.

Το διήμερο έκλεισε με πολύ θετικά σχόλια από όλους και με μεγάλη όρεξη για τις πρώτες εξορμήσεις στις περιοχές. Η πρώτη αποστολή που αναλαμβάνουν οι υπεύθυνοι εθελοντές είναι η επίσκεψη της ομάδας στη Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά που τους αντιστοιχεί. Εκεί θα έρθουν σε επαφή με τον τοπικό σύνδεσμο για τις πρώτες οδηγίες κάλυψης και ελέγχου της περιοχής. Δράσεις προτεραιότητας για τους εθελοντές είναι η αποτύπωση σε χάρτη των σημείων παρατήρησης, η εύρεση των ορίων του Καταφυγίου Αγριας Ζωής της κάθε περιοχής και η αποστολή των πρώτων στοιχείων στην Ορνιθολογική. 

Σεμινάριο Χειμαδίτιδας

 Το σεμινάριο στη Χειμαδίτιδα πραγματοποιήθηκε στο Κέντρο Ενημέρωσης του Αρκτούρου στον Αετό, στις 31-2 Νοεμβρίου. Εκεί είχαμε πολύ μεγαλύτερη προσέλευση ατόμων σε σχέση με τον Αμβρακικό. Συνολικά 27 εθελοντές παρακολούθησαν το σεμινάριο στη Χειμαδίτιδα.

Το πρόγραμμα ήταν παρόμοιο με του Αμβρακικού αλλά οι παρουσιάσεις έγιναν από άλλους ομιλητές. Έτσι την παρουσίαση για την Ορνιθολογική την έκανε ο Γιώργος Υφαντής, Υπεύθυνος Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας στη Θεσσαλονίκη. Για τα πουλιά της Ελλάδας μίλησε ο Παναγιώτης Λατσούδης, εκπαιδευτικός και συνεργάτης της Ορνιθολογικής, ενώ την παρουσίαση των ΣΠΠ, απειλές και παρακολούθηση την έκανε ο Στρατής Μπουρδάκης, βιολόγος και συνεργάτης της Ορνιθολογικής.

Η Σταυρούλα Παπούλια και η Μαρίλια Καλούλη έκαναν τις δύο παρουσιάσεις όμοια με το σεμινάριο του Αμβρακικού. Στο τέλος έγιναν και εδώ επτά ομάδες εργασίας με την ίδια υπόθεση της απειλής στον Αμβρακικό και παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα. Τα διαλείμματα χαλάρωσης εμπλουτίστηκαν με ιδέες εθελοντών (πχ Κυριάκου Οικονομίδη που μας σχημάτισε σε φιγούρα γλάρου).

Την Κυριακή το πρωί ο Δήμητρης Μπούσμπουρας, βιολόγος συνεργάτης της Ορνιθολογικής, μας έκανε την παρουσίαση της Χειμαδίτιδας και μετά μας ξενάγησε στην περιοχή, στις δύο λίμνες Ζάζαρη-Χειμαδίτιδα. Η περιήγηση κατέληξε σε ένα πανοραμικό λόφο μέσα από ένα πανέμορφο δρυοδάσος όπου είχαμε όλη τη Χειμαδίτιδα σε πλήρη θέα. Είδαμε Λαγγόνες, Κορμοράνους, Ερωδιούς, Καλαμόκυρκους, διάφορα είδη παπιών και στο τέλος λίγοι τυχεροί είδαν ένα Στικταετό.

Ο καιρός ήτανε καταπληκτικός και τις δύο μέρες και όλοι έφυγαν με πολύ καλές εντυπώσεις και θετικά σχόλια για το σεμινάριο.

Όλες οι παρουσιάσεις, οι χάρτες των περιοχών, η ετήσια αναφορά, το εγχειρίδιο του Υπευθύνου αλλά και φωτογραφίες από τα σεμινάρια, καταγραφήκανε σε ένα CD το οποίο στάλθηκε σε κάθε εθελοντή.

Υπεύθυνη για την οργάνωση και συντονισμό των σεμιναρίων την ήταν η Μαρίλια Καλούλη, υπεύθυνη εθελοντών της Ορνιθολογικής.

Η Ορνιθολογική θα ήθελε να ευχαριστήσει και τα δύο Κέντρα, της Κόπραινας και του Αρκτούρου για την παραχώρηση του χώρου για την διεξαγωγή των σεμιναρίων. Και οι δύο χώροι ήταν πανέμορφοι και φιλόξενοι.