Το μέλλον των αρπακτικών πουλιών στην Κρήτη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ορθή διαχείριση των οικοτόπων του νησιού. Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, κατέγραψε αναλυτικά τις δράσεις που χρειάζονται για να διασφαλιστεί η επιβίωση των αρπακτικών στην Κρήτη (ΜΦΙΚ, 2001). Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα προτεινόμενα μέτρα διαχείρισης.

• Οι θέσεις με έντονο ανάγλυφο, δυσπρόσιτες και μακριά από κατοικημένες περιοχές, όπως οι ορθοπλαγιές και τα φαράγγια του νησιού θα πρέπει να χαρτογραφηθούν και να μελετηθούν από άποψη πανίδας και χλωρίδας.
  Οι περιοχές αυτές αποτελούν τα τελευταία καταφύγια για την άγρια ζωή στο νησί και θα πρέπει να καλύπτονται νομικά από κάθε ενδεχόμενη επικίνδυνη δραστηριότητα (διάνοιξη δρόμων, εξόρυξη αδρανών υλικών κλπ). Σε αυτές τις περιοχές θα πρέπει να οριοθετηθούν και να καθοριστούν οι χρήσεις γης και οι επιτρεπόμενες ανθρώπινες δραστηριότητες.
  
  
• Το δίκτυο δασικών δρόμων είναι υπεραρκετό για τις ανάγκες των κτηνοτρόφων και όποια περαιτέρω ανάπυξή του θα πρέπει να γίνει με προσεκτικό σχεδιασμό.
  Οι δρόμοι που καταλήγουν σε εγκαταλειμμένα ορεινά μαντριά (μητάτα) θα πρέπει να κλείσουν, ενώ αυτοί που οδηγούν σε στάνες εν λειτουργία πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο από τους κτηνοτρόφους της περιοχής. Ήδη στους δρόμους ορισμένων βοσκότοπων έχουν τοποθετηθεί μπάρες που χρησιμοποιούνται μόνο από τους κατόχους δικαιωμάτων βοσκής σε αυτούς, προκειμένου να περιοριστεί το φαινόμενο των ζωοκλοπών. Αν παρουσιαστεί επιτακτική ανάγκη διάνοιξης νέων αγροτικών δρόμων ή βελτίωση των υπαρχόντων, αυτό θα πρέπει να προϋποθέτει την εκπόνηση Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) καθώς και ειδική άδεια από την Δασική Υπηρεσία και όχι από τη Νομαρχία ή τον ενδιαφερόμενο Δήμο.
  
  
• Το σύστημα της επιδότησης ανά κεφαλή ζώου όπως επικρατεί σήμερα περιορίζει τη βιοποικιλότητα γιατί ενθαρρύνει τους κτηνοτρόφους να διατηρούν μεγάλο αριθμό ζώων για να εισπράττουν όσο το δυνατόν υψηλότερες επιδοτήσεις. Μακροπρόθεσμα η κατάσταση θα επιδεινωθεί ενώ ήδη η ερημοποίηση λόγω της υπερβόσκησης είναι έντονη σε ορισμένες περιοχές.
  Θεωρούμε προτιμότερο το σύστημα επιδότησης των κτηνοτρόφων να βασίζεται στην έκταση των βοσκοτόπων και την καλλιέργεια κτηνοτροφικών φυτών, ενώ παράλληλα τα νομαδικά ή κοπαδιάρικα ζώα να επιδέχονται υψηλότερη ποσόστωση.
  
  
• Οι μικρές θέσεις όπου οι κοινότητες των ορεινών περιοχών συνήθιζαν να αποθέτουν νεκρά ζώα σίγουρα δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο βαθμό που αυτό συνέβαινε στο παρελθόν, μιας και έχει μειωθεί ο αριθμός των μεγάλων οπληφόρων.
  Παρ’ όλα αυτά, τα υπολείμματα των σφαγίων από ορεινές εκτροφές θα μπορούσαν να διατίθενται νόμιμα σε ειδικά χωροθετημένες εκτάσεις, μακριά από κατοικημένες περιοχές, όπου δεν θα υπάρχει κίνδυνος για τη δημόσια υγεία.
  
  
• Ορεινές καθώς και περιοχές αγροτικού χαρακτήρα θα μπορούσαν να ενταχθούν στον Αγροπεριβαλλοντικό Κανονισμό (2078/92/ΕΟΚ) που επιδοτεί την εγκατάλειψη της γεωργικής γης και τη δημιουργία βιοτόπων. Το μέτρο αυτό δεν είναι ευρέως γνωστό στον αγροτικό πληθυσμό του νησιού και θα μπορούσε να αποδώσει σε μεγάλο βαθμό σε περιοχές με κατακερματισμένο αγροτικό κλήρο που η γεωργική του εκμετάλλευση δεν ωφελεί οικονομικά.
  Επίσης θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην καταγραφή περιοχών φωλιάσματος και κυνηγίου των πουλιών κατά τη σύνταξη του Εθνικού Κτηματολογίου. Όσον αφορά στον καθορισμό την χρήσης γης στο μέλλον θα πρέπει να απαγορευτεί η επέκταση των καλλιεργειών της ελιάς σε περιοχές σημαντικές για την άγρια ζωή. Η δενδροφύτευση ή αναδάσωση των εκτάσεων που παρουσιάζουν έντονα φαινόμενα διάβρωσης πρέπει να προϋποθέτει τεκμηρίωση από σχετική μελέτη ενώ πρέπει να φυτεύονται μόνο αυτόχθονα είδη.
  
  
• Η καταγραφή και παρακολούθηση όλων των πληθυσμών των αρπακτικών στην Κρήτη καθώς και η συστηματική συλλογή δημογραφικών δεδομένων αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη συνολική διαχείριση των ειδών. Για είδη με χαμηλά ποσοστά επιτυχίας φωλιάσματος ή αναπαραγωγής κρίνεται αναγκαίο να εκπονηθούν Διαχειριστικά Σχέδια με σκοπό την αποκατάσταση - βελτίωση των βιοτόπων τους, όπως για παράδειγμα μελέτες σκοπιμότητας για την κατασκευή ταΐστρων για τα Όρνια.
  Ιδιαίτερη σημασία θα πρέπει να δοθεί στον χωροταξικό σχεδιασμό αυτών των θέσεων και στον καθορισμό λειτουργίας τους, κυρίως δε του φορέα υλοποίησης και διαχείρισης.
  
  
• Tέλος, πρέπει να μειωθούν οι αρνητικές συνέπειες της οικονομικής ανάπτυξης στο περιβάλλον. Οι δυσμενείς επιπτώσεις της εντατικής γεωργίας και του μαζικού τουρισμού μπορούν να αλλάξουν μόνο με την ενεργητική συμμετοχή του κοινού αν πειστεί για την ανάγκη διαφύλαξης και προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος.
  
  Η περιβαλλοντική ενημέρωση κι εκπαίδευση είναι βασικά εργαλεία με τα οποία μπορεί να διαμορφωθεί θετική κοινωνική στάση για την προστασία της άγριας ζωής στο μέλλον.
  

Βιβλιογραφία

ΜΦΙΚ (2001) Η σημασία της Κρήτης στην διατήρηση των μεγάλων αρπακτικών, Πρακτικά συνεδρίου Νότιο Αιγαίο Κρήτη Κύπρος, Συνεργασία για την Ανάπτυξη και το περιβάλλον, Έκδοση ΜΦΙΚ Πανεπιστήμιο Κρήτης, σελ 113 – 125