Στο πλαίσιο του προγράμματος Διαχείριση ειδών προτεραιότητας σε τρεις περιοχές ειδικής προστασίας στην Κρήτη, που χρηματοδότησε το ΥΠΕΧΩΔΕ (Πρόγραμμα Προστασία Περιβάλλοντος και Βιώσιμη Ανάπτυξη, πιστώσεις ΕΤΕΡΠΣ), ερευνητές του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης (ΜΦΙΚ) και της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας (ΕΟΕ) υλοποιούν από το Φεβρουάριο του 2003 μέχρι σήμερα σειρά από δράσεις για την προστασία των πληθυσμών των αρπακτικών πουλιών της Κρήτης. Μερικές από τις δράσεις αυτές αναφορικά είναι:
- Παρακολούθηση των πληθυσμών των αρπακτικών που ενδημούν στις τρεις περιοχές υλοποίησης του προγράμματος
- παροχή πρόσθετης τροφής σε επιλεγμένες θέσεις
- δημιουργία ιστοσελίδας στο διαδίκτυο για το πρόγραμμα και τις σχετικές δράσεις
- παραγωγή ενημερωτικού υλικού για την προώθηση της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του τοπικού πληθυσμού.
Παρακολούθηση πληθυσμών αρπακτικών
Στο πλαίσιο αυτής της δράσης, την περίοδο Φεβρουάριος – Ιούνιος 2003, ερευνητές του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης πραγματοποίησαν τις ακόλουθες δραστηριότητες:
- Σε όλες τις περιοχές του προγράμματος έγιναν τακτικές επισκέψεις στις γνωστές θέσεις φωλιάσματος του Γυπαετού με σκοπό την παρακολούθηση της αναπαραγωγικής δραστηριότητας του είδους
- τον Απρίλιο του 2003 σημάνθηκε ο νεοσσός του Γυπαετού στην περιοχή του ¶γιου Δίκαιου και τοποθετήθηκε ραδιοπομπός, ώστε να παρακολουθούνται οι μετακινήσεις του
- συνεχίστηκε η ραδιοπαρακολούθηση των δύο νεαρών ατόμων Γυπαετού, τα οποία σημάνθηκαν κατά την διάρκεια του προγράμματος LIFE Διατήρηση- Προστασία του Γυπαετού στην Ελλάδα (1998-2002)
- έγινε προσπάθεια για τον εντοπισμό των θέσεων φωλιάσματος των υπολοίπων αρπακτικών προτεραιότητας των περιοχών του προγράμματος και ειδικότερα του Σπιζαετού.
Η παρακολούθηση αρπακτικών πουλιών μας έχει ήδη δώσει σημαντικά νέα στοιχεία για να καταλάβουμε καλύτερα την συμπεριφορά του Γυπαετού. Έτσι φάνηκε ότι οι νεαροί Γυπαετοί κατά τον πρώτο χρόνο της ζωής τους διασπείρονται σε μια τεράστια απόσταση. Μετακινούνται συχνά από τον ένα ορεινό όγκο στον άλλο, προκειμένου να εντοπίσουν νέες περιοχές έξω από τα σύνορα γνωστών επικρατειών. Εκεί ελπίζουν να βρουν περισσότερη τροφή και λιγότερα ενήλικα πουλιά να τα ανταγωνίζονται.
Από τις παρατηρήσεις αυτές προκύπτει το συμπέρασμα ότι ζωτική σημασία για την προστασία του Γυπαετού έχει ο περιορισμός της χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων και η γενικότερη ευαισθητοποίηση του κοινού και πέρα από τις περιοχές φωλιάσματος των ενήλικων.
Από τα τρία ζευγάρια Γυπαετών της Κρήτης, αυτό του Κουρταλιώτικου φαραγγιού δεν φώλιασε την περασμένη αναπαραγωγική περίοδο, ενώ το ζευγάρι της Θρυπτής φώλιασε αρκετά αργά (τέλη Ιανουαρίου 2003), γεγονός που ενδεχομένως ευθύνεται για την αποτυχία των αυγών που γεννήθηκαν.
Το ζευγάρι Γυπαετών του ¶γιου Δίκαιου φώλιασε περί τα τέλη Νοεμβρίου 2002 και γέννησε τα αυγά του δύο μήνες αργότερα. Ερευνητές του ΜΦΙΚ επισκέφθηκαν τη φωλιά του ζευγαριού στις 20/04/2003, οπότε και πήραν τις κατάλληλες μετρήσεις από το νεοσσό που είχε επιβιώσει, τοποθέτησαν ταινία φτερούγας, δαχτυλίδι και ραδιοπομπό και πήραν αίμα για τον προσδιορισμό του φύλου και τις λοιπές αιματολογικές εξετάσεις.
Η πτέρωσή του νεαρού Γυπαετού ολοκληρώθηκε στα τέλη Μαΐου 2003 και οι μέχρι τώρα παρατηρήσεις δείχνουν ικανοποιητική ανάπτυξη της πτητικής του ικανότητας και σταδιακή επέκταση του χώρου στον οποίο πετάει.
Όσον αφορά στα Όρνια, στις ορεινές περιοχές του ¶γιου Δίκαιου και της Θρυπτής φώλιασαν σε κάθε μία πέντε ζευγάρια και από αυτά πέτυχαν τα τρία. Στην περιοχή του Κουρταλιώτικου φώλιασαν 21 ζευγάρια και πέτυχαν τα 15.
Τέλος, το ζευγάρι των Χρυσαετών του ¶γιου Δίκαιου δεν φώλιασε την αναπαραγωγική περίοδο που μας πέρασε.
Παροχή πρόσθετης τροφής
Από τον Φεβρουάριο 2003 και σε τακτά χρονικά διαστήματα λειτουργούν ταΐστρες σε τρεις θέσεις – μία σε κάθε περιοχή του έργου –δεχόμενες από 500 kg τροφή η κάθε μία. Οι ταΐστρες βρίσκονται σε όσο το δυνατόν πιο απομακρυσμένες θέσεις, προκειμένου να αποφεύγεται η όχληση των αρπακτικών πουλιών από τους ανθρώπους.
Οι μέχρι τώρα παρατηρήσεις δείχνουν ότι τα αρπακτικά ανταποκρίνονται πολύ στην πρόσθετη τροφή, επιβεβαιώνοντας τη σημασία της λειτουργίας των ταΐστρων. Πιο συγκεκριμένα, 15 Όρνια, ένα ζευγάρι Γυπαετών και ένα ζευγάρι Χρυσαετών παρατηρήθηκαν να κάνουν χρήση της ταΐστρας του ¶γιου Δίκαιου, ενώ στην ταΐστρα του Κουρταλιώτικου φαραγγιού τρέφονται 25 Όρνια, ένας ενήλικος και δύο ανώριμοι Γυπαετοί και ένα ζευγάρι Χρυσαετών. Τέλος, στην ταΐστρα της Θρυπτής έχουν παρατηρηθεί να τρέφονται 20 Όρνια και ένα ζευγάρι Γυπαετών.
