Από τις αρχές Απριλίου και καθώς η εαρινή μετανάστευση των πουλιών κορυφώνεται η Λέσβος δέχεται ένα μεγάλο αριθμό επισκεπτών που σκοπός τους είναι η ορνιθοπαρατήρηση. Περίπου τρεις με τέσσερις χιλιάδες παρατηρητές πουλιών από διάφορες εθνότητες επισκέπτονται το νησί με τους Άγγλους, τους Ολλανδούς και τους Γερμανούς να αποτελούν την πλειονότητα αυτών. Από συλλογή υπογραφών για την προστασία των υγροτόπων του κόλπου της Καλλονής για λογαριασμό τοπικού περιβαλλοντικού συλλόγου (Ναυτίλος εν δράσει), συλλέχθηκαν υπογραφές ορνιθοπαρατηρητών από 14 διαφορετικές χώρες (βλέπε διάγραμμα). Ο χρόνος διαμονής τους συνήθως αγγίζει τις δύο βδομάδες ανά επισκέπτη και η οργάνωση, ξενάγηση και περιήγησή τους γίνεται από ξένους ξεναγούς, γνώστες του νησιού από προηγούμενα ταξίδια τους.
Η ελκυστικότητα του νησιού στους ξένους παρατηρητές πουλιών οφείλεται σε διάφορους παράγοντες. Κατά αρχήν αποτελεί ένα μεσογειακό προορισμό, όπου οι συνθήκες παρατήρησης είναι ιδανικές για ένα επισκέπτη από τη μεσευρώπη (διαρκής ηλιοφάνεια και υψηλές για την εποχή θερμοκρασίες).
Επίσης η έκταση του νησιού είναι αρκετά μεγάλη ώστε καλύπτει την ανάγκη διαρκούς αναζήτησης και περιπλάνησης κάθε επισκέπτη το χρονικό διάστημα παραμονής του. Το μεγαλύτερο όμως πλεονέκτημα της Λέσβου, που την τοποθετεί υψηλά στους ευρωπαϊκούς προορισμούς παρατήρησης πουλιών, είναι το γεγονός ότι στο νησί συναντά κανείς όλα τα χαρακτηριστικά μεσογειακά οικοσυστήματα και ως συνακόλουθο, τα πουλιά που διαβιούν σε αυτά.
Σε διάστημα λίγων ημερών ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να περιηγηθεί σε υγροτόπους, πευκοδάση, αγροτικά και φρυγανικά οικοσυστήματα, σε αραιά δρυοδάση και μεσογειακά λιβάδια. Εάν συνυπολογίσουμε το γεγονός ότι η έκταση και ποιότητα των παραπάνω οικοσυστημάτων είναι εξαιρετικά υψηλή, δίνοντας την αίσθηση του απέραντου πχ τα φρυγανικά συστήματα της δυτικής Λέσβου, τότε εύκολα κατανοούμε τους λόγους που οδηγούν πολλούς παρατηρητές πουλιών στο νησί.
Οι ιδιαιτερότητες του νησιού όμως δεν σταματούν εδώ. Στη Λέσβο παρατηρούνται τόσο είδη της ορνιθοπανίδας της μεσευρώπης όσο και τυπικά είδη της μεσογείου καθώς και είδη ασιατικής προέλευσης διευρύνοντας τις δυνατότητες παρατήρησης ειδών τα οποία είναι σπάνια ή απουσιάζουν παντελώς από άλλους ευρωπαϊκούς προορισμούς. Χαρακτηριστικά μπορούμε να αναφέρουμε τον Τουρκοτσοπανάκο (Sitta krueperi) και το Σμυρνοτσίχλονο (Emberiza cineracea) είδη που παρατηρούνται μόνο στο ανατολικό Αιγαίο σε ευρωπαϊκό έδαφος. Δεν είναι σπάνιο να συναντήσεις ορνιθοπαρατηρητή που τελειώνοντας το ταξίδι του στο νησί θα έχει παρατηρήσει 130 με 150 διαφορετικά είδη πουλιών εκ των οποίων τα 30 ίσως και 40 για πρώτη φορά.
Η ανάπτυξη του οικοτουρισμού και ιδιαίτερα της παρατήρησης πουλιών στο νησί στηρίχθηκε στο παρελθόν κυρίως από Άγγλους παρατηρητές πουλιών και δευτερογενώς από μεμονωμένους ξενοδόχους της περιοχής του κόλπου της Καλλονής. Η συνδρομή της πολιτείας τόσο σε τοπικό επίπεδο όσο και σε κεντρικό ήταν και συνεχίζει να είναι ελάχιστη. Τόσο η προστασία όσο και η ανάδειξη σημαντικών οικοσυστημάτων όπως τα υγροτοπικά συστήματα του κόλπου της Καλλονής, καθυστερεί ή βρίσκεται υπό λανθάνουσα μορφή. Για παράδειγμα μέχρι σήμερα δεν έχει υλοποιηθεί η Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη του κόλπου της Καλλονής ενώ ανατέθηκε σε μελετητή πριν από 11 χρόνια. Επίσης, το περιβαλλοντικό κέντρο ενημέρωσης των επισκεπτών του κόλπου ενώ έχει ολοκληρωθεί εδώ και χρόνια, δεν λειτουργεί. Τα παραπάνω δεν συμβάλλουν στη ανάπτυξη του οικοτουρισμού όπως επίσης λειτουργούν αρνητικά στην οργάνωση και ορθότερη διαχείριση (πχ παροχή καλύτερης ποιότητας υπηρεσιών) των επισκεπτών στο νησί.
Αδιαμφισβήτητα, η Λέσβος αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους προορισμούς παρατήρησης πουλιών τόσο σε εθνικό όσο και ευρωπαϊκό επίπεδο. Η δραστηριότητα της παρατήρησης των πουλιών αποτελεί μοχλό ήπιας ανάπτυξης στην περιοχή αρκεί και η πολιτεία, σε τοπικό και κεντρικό επίπεδο, να συμβάλει στην κατεύθυνση της προστασίας και ανάδειξης των φυσικών πόρων του νησιού.
Λευτέρης Κακκαλής
Δασολόγος - Ορνιθολόγος
