Οι Ερωδιοί Στην Ελλάδα

Από τα 62 διαφορετικά είδη που υπάρχουν σε όλο τον Κόσμο (κατά άλλους 60 ή 65), μόνον εννέα ζουν στην Ευρώπη. Από αυτά, τα επτά φωλιάζουν ομαδικά, σχηματίζοντας αποικίες σε παραποτάμια ή παραλίμνια δάση, μέσα σε πυκνούς καλαμώνες ή ακόμη και σε μεγάλα μοναχικά δένδρα. Τα άλλα δύο είδη φωλιάζουν μεμονωμένα, σε καλαμώνες. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της πρώτης πανελλήνιας απογραφής των αποικιών των ερωδιών που πραγματοποίησε το 2003 η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, στη χώρα μας υπάρχουν τουλάχιστον 33 αποικίες ερωδιών όπου φωλιάζουν 5150 - 5400 ζευγάρια.

Φωτογραφία: Σ.Καζαντζίδης

Οι περισσότερες από αυτές βρίσκονται στη Μακεδονία (17) και οι υπόλοιπες στη Θράκη (6), την Ήπειρο (5), τη Θεσσαλία (3) και τη Στερεά Ελλάδα (2).

Το κάθε είδος ερωδιού έχει το δικό του ιδιαίτερο τρόπο ζωής και συμπεριφοράς. Ορισμένα είδη, όπως ο Νυχτοκόρακας και ο Μικροτσικνιάς, είναι δραστήρια κατά το σούρουπο και τη νύχτα ενώ τα υπόλοιπα την ημέρα. Κάποια προτιμούν τη διακριτική ζωή, κρυμμένα συνεχώς μέσα σε καλαμιές όπως ο Ήταυρος, ο Μικροτσικνιάς, ο Κρυπτοτσικνιάς αλλά και ο Πορφυροτσικνιάς ενώ άλλα όπως ο Λευκοτσικνιάς, ο Σταχτοτσικνιάς και ο Αργυροτσικνιάς προτιμούν τις ανοιχτές εκτάσεις. Για να τραφούν, κάποια, όπως ο Σταχτοτσικνιάς και ο Αργυροτσικνιάς, περπατούν αργά στα ρηχά νερά ψάχνοντας για κανένα ψαράκι, έντομο ή αμφίβιο. Ο Κρυπτοτσικνιάς και ο Νυχτοκόρακας από την άλλη, στέκονται ακίνητα, συνήθως σε κάποιο κλαδί πάνω από το νερό, περιμένοντας υπομονετικά να περάσει κάτι από μπροστά τους και να το αρπάξουν. Κάποια είδη όπως ο Λευκοτσικνιάς, χρησιμοποιούν διάφορες τεχνικές για να «ξετρυπώσουν» κάποιο ψάρι από την κρυψώνα του όπως το ανακάτεμα του βυθού με το πόδι ή το χτύπημα του νερού με το ράμφος.

Φωτογραφία: Κ.Σταφυλίδης

Ορισμένα είδη, όπως ο Μικροτσικνιάς και ο Ήταυρος, όταν νομίσουν ότι κινδυνεύουν μένουν ακίνητα εκεί όπου βρεθούν, με το ράμφος σηκωμένο προς τον ουρανό, προσπαθώντας να προσομοιάσουν στα καλάμια και να παραπλανήσουν με αυτόν τον τρόπο οποιονδήποτε πιθανό εχθρό.

Σχέδιο: Μόνικα Βαβούρα, 11 ετών Τους ερωδιούς μπορεί να τους δει κανείς στους υγροτόπους ή στα χωράφια και ιδιαίτερα τους ορυζώνες γύρω από αυτούς καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Οι περισσότεροι έρχονται την άνοιξη για να φωλιάσουν και το φθινόπωρο ξαναφεύγουν προς την Αφρική. Κάποιοι, όπως ο Αργυροτσικνιάς και ο Σταχτοτσικνιάς, έρχονται και τον χειμώνα, για διαχείμαση. Ένα είδος, ο Γελαδάρης, αν και πολύ κοινό στην υπόλοιπη Ευρώπη, στη χώρα μας είναι σπάνιο και παρατηρείται κυρίως κατά την μεταναστευτική περίοδο.

Η ζωή των ερωδιών είναι άμεσα συνδεδεμένη με τους υγροτόπους. Μόνο αν διαχειριστούμε με γνώση και ευαισθησία αυτά τα τόσο απειλούμενα οικοσυστήματα και προστατέψουμε τις αποικίες τους θα μπορούμε και στο μέλλον να απολαμβάνουμε την ομορφιά τους.

Από τα πρώτα πουλιά που θα συναντήσει κανείς σε κάποιον υγρότοπο θα είναι κάποιοι ερωδιοί. Ο μακρύς λαιμός και το ράμφος, τα ψηλά πόδια και κυρίως η χάρη με την οποία περπατούν στα ρηχά νερά έκαναν τα πουλιά αυτά αξιοπρόσεχτα ακόμη από την αρχαιότητα και ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.) ήταν ο πρώτος που τα περιέγραψε.

Σ. Καζαντζίδης
Δρ. Βιολογίας
Ινστιτούτοv
Δασικών Ερευνών - Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας

1 Λευκοτσικνιάς Egretta garzetta Τον συναντά κανείς σε όλους τους τύπους των υγροτόπων από την άνοιξη μέχρι το φθινόπωρο αλλά και το χειμώνα ιδιαίτερα στη δυτική Ελλάδα. Φωλιάζει σε παρόχθια δάση (σπάνια σε καλαμώνες) σε τουλάχιστον 17 αποικίες συνήθως με άλλα είδη ερωδιών. Περίπου 2100 ζευγάρια φωλιάζουν στην Ελλάδα τα περισσότερα από τα οποία στον Αμβρακικό, το Δέλτα Αξιού και την Κερκίνη. Τρέφεται με τουλάχιστον 60 διαφορετικά είδη οργανισμών κυρίως ψάρια και έντομα. Υπάρχει και μαύρη μορφή Λευκοτσικνιά αλλά είναι πολύ σπάνια και συχνά συγχέεται με τον Θαλασσοτσικνιά (Egretta garzetta gularis ή κατ’ άλλους Egretta gularis) που κατανέμεται στις ακτές της δυτικής και ανατολικής Αφρικής και τυχαία έχει εμφανιστεί στην Ελλάδα 2-3 φορές.
2 Σταχτοτσικνιάς Ardea cinerea Είναι ο μεγαλύτερος ερωδιός στην Ευρώπη και από τους μεγαλύτερους στον Κόσμο. Φωλιάζει σε μεγάλα δένδρα σε τουλάχιστον 23 αποικίες με συνολικό πληθυσμό 1200 ζευγάρια. Οι μεγαλύτερες αποικίες Σταχτοτσικνιάδων είναι στην Κερκίνη, στο Πόρτο Λάγος και σε δύο υπεραιωνόβια πλατάνια – μνημεία της φύσης, μεταξύ των λιμνών Κορώνειας και Βόλβης. Τρέφεται με μια μεγάλη ποικιλία οργανισμών, ανάλογα με το τι είναι διαθέσιμο σε κάθε περιοχή, κυρίως όμως είναι ψαροφάγος.
3 Αργυροτσικνιάς Ardea alba Είναι μεγαλόσωμος, κατάλευκος ερωδιός με κίτρινο μακρύ ράμφος. Μοιάζει πολύ με τον Λευκοτσικνιά μόνο που διαφέρει από αυτόν στο μέγεθος του σώματος και στο χρώμα του ράμφους και των δακτύλων (ο Λευκοτσικνιάς είναι πολύ μικρότερος κι έχει μαύρο ράμφος και κίτρινα δάκτυλα). Είναι κοσμοπολίτικο είδος. Ωστόσο, παντού είναι ολιγάριθμο. Φωλιάζει σε δύο-τρεις αποικίες σε Πρέσπα και Κερκίνη (31-42 ζευγάρια). Είναι κυρίως ψαροφάγος αλλά τρέφεται και με αμφίβια, ερπετά και περιστασιακά με μικρά τρωκτικά ή ακόμη και με πουλιά.
4 Πορφυροτσικνιάς Ardea purpurea Είναι από τα μεγαλύτερα είδη ερωδιών αλλά και τα πλέον απειλούμενα στη χώρα μας. Φωλιάζει κυρίως σε καλαμώνες σε τουλάχιστον επτά περιοχές στην Ελλάδα (40-60 ζευγάρια). Η μεγαλύτερη αποικία βρίσκεται στο Δέλτα Αξιού. Τρέφεται με ψάρια, έντομα και αμφίβια που ψάχνει σε βάλτους με πυκνή βλάστηση όπου μπορεί να κρύβεται.
5 Νυχτοκόρακας Nycticorax nycticorax Προτιμά τους υγροτόπους γλυκών νερών. Στην Ελλάδα φωλιάζουν περίπου 1450 ζευγάρια σε έντεκα αποικίες από τις οποίες οι μεγαλύτερες βρίσκονται στο δέλτα Αξιού και στην Κερκίνη. Τουλάχιστον 46 διαφορετικά είδη οργανισμών, κυρίως έντομα και ψάρια, αποτελούν την τροφή του.
6 Κρυπτοτσικνιάς Ardeola ralloides Είναι από τους μικρότερους ερωδιούς και προτιμά τους υγροτόπους γλυκών νερών. Φωλιάζει κυρίως σε παρόχθια δάση. Έρχεται τελευταίο για να φωλιάσει (κατά τον Μάιο) και δεν βρίσκει διαθέσιμες θέσεις για να κάνει τη φωλιά του παρά μόνο πολύ χαμηλά στη βλάστηση. Αυτές οι θέσεις είναι οι πλέον ευάλωτες και στην Κερκίνη είναι οι πρώτες που πλημμυρίζουν όταν ανεβαίνει η στάθμη του νερού της λίμνης. Τουλάχιστον 450-500 ζευγάρια φωλιάζουν σε εννέα αποικίες οι μεγαλύτερες από τις οποίες είναι στην Κερκίνη, στο Δέλτα Αξιού και στον Αμβρακικό.
7 Γελαδάρης Bubulcus ibis Είναι το πιο διαδεδομένο είδος ερωδιού στον Κόσμο. Μετά από μια πρωτοφανή πληθυσμιακή έκρηξη κατά τον 20ό αιώνα ξεκινώντας από την Αφρική και την Ασία εξαπλώθηκε σταδιακά κι εγκαταστάθηκε στις υπόλοιπες ηπείρους. Όμως, μόνο ένα ζευγάρι Γελαδάρη φώλιασε στην Ελλάδα, στο Δέλτα Αξιού, το 1991. Τρέφεται κυρίως με έντομα στα λιβάδια και τα χωράφια κοντά στους υγροτόπους.
8 Μικροτσικνιάς Ixobrychus minutus Είναι από τα μικρότερα είδη ερωδιών. Στην Ελλάδα φωλιάζουν 600-700 ζευγάρια.
9 Ήταυρος Botaurus stellaris Ο Ήταυρος είναι κρυπτικό και μοναχικό είδος και το πιο σπάνιο είδος ερωδιού στην Ευρώπη. Ο πολύς χαρακτηριστικός τρόπος που φωνάζει (σα να φυσά κάποιος στο στόμιο ενός μπουκαλιού) ήταν η αιτία που το είδος αυτό σε πολλές περιοχές της Ευρώπης συνδέθηκε με δεισιδαιμονίες και θεωρήθηκε προάγγελος κακών ειδήσεων. Κατά την άνοιξη ακούγεται σε πολλούς υγροτόπους στη βόρεια και δυτική Ελλάδα, ωστόσο, μέχρι σήμερα, μόνο στον Αμβρακικό επιβεβαιώθηκε η αναπαραγωγή του (2-3 φωλιές).