Σήμερα, πολλές δραστηριότητες του ανθρώπου, είτε από άγνοια είτε από έλλειψη διαχείρισης, απειλούν την βιοποικιλότητα και διαταράσσουν την ευαίσθητη ισορροπία του οικοσυστήματος του υγροτόπου.

Μία από τις δραστηριότητες που έχει επίπτωση στην μείωση της βιοποικιλότητας είναι η επέκταση των μονοκαλλιεργειών, δηλαδή η συρρίκνωση της ποικιλίας διαφορετικών γεωργικών προϊόντων και η παραγωγή ενός μόνου είδους. Για παράδειγμα στην περιοχή μας το προϊόν που καλλιεργείται πάνω από όλα είναι οι ελιές με αποτέλεσμα οι ελαιώνες να κυριαρχούν σαν οικοσύστημα γύρω από τον υγρότοπο και σχεδόν να έχουν επεκταθεί μέχρι μέσα στην λίμνη. Ενώ τα άλλα προϊόντα όπως το σιτάρι, η βρώμη, η σταφίδα, το ρύζι που καλλιεργόντουσαν στο παρελθόν δημιουργούσαν μια ποικιλία οικοσυστημάτων που συντελούσε στο να αναπτυχθούν και να επιβιώσουν πολλοί διαφορετικοί οργανισμοί, τώρα έχουν σχεδόν εγκαταλειφθεί χάρη στο μεγαλύτερο κέρδος που προσφέρουν στους αγρότες οι ελαιώνες.

Για παράδειγμα, στα χωράφια των σιταριών και της βρώμης φωλιάζανε πολλά ορτύκια και άλλα πουλιά που φωλιάζουν σε χόρτα, ενώ τώρα έχουν μειωθεί σημαντικά.

Η χρήση φυτοφαρμάκων

Παράλληλα με την επέκταση των μονοκαλλιεργειών ήρθε και η εκτεταμένη χρήση φυτοφαρμάκων και χημικών λιπασμάτων. Η έξαρση της χρήσεως χημικών στη γεωργία που παρατηρήθηκε παγκόσμια είχε και έχει καταστροφικές συνέπειες στην βιοποικιλότητα και σε όλη την τροφική αλυσίδα, όχι μόνο για την άγρια ζωή αλλά και για τον άνθρωπο.

Το έδαφος χάνει σιγά-σιγά όλα του τα θρεπτικά συστατικά, οι οργανισμοί που ζουν εκεί πεθαίνουν, τα υπόγεια νερά μολύνονται και οι καρποί που τρώνε οι άνθρωποι είναι επιβαρημένοι από χημικά. Η φυσική ικανότητα του εδάφους να αναπαράγει μικρο-οργανισμούς καταστρέφεται και ο αγρότης γίνεται όλο και περισσότερο εξαρτώμενος από τα λιπάσματα για να μπορέσει να αντεπεξέλθει στην παραγωγή.

Τα παρασιτοκτόνα που χρησιμοποιούνται για να εξοντώσουν ένα παράσιτο προκαλούν ακόμα μεγαλύτερη ζημιά αφού μαζί με τα παράσιτα σκοτώνονται και όλοι οι υπόλοιποι μικρο-οργανισμοί και ζώα που είναι χρήσιμοι για ένα εύφορο έδαφος αλλά ακόμα και για τα ζώα που ζουν και τρέφονται εκεί από ακρίδες και ποντίκια μέχρι πουλιά. Το χειρότερο είναι ότι ο άμεσος εχθρός, δηλαδή το συγκεκριμένο παράσιτο, μετά από λίγα χρόνια γίνεται ανθεκτικό στο συγκεκριμένο χημικό με αποτέλεσμα ο αγρότης να ρίχνει όλο και μεγαλύτερες ποσότητες χημικού προκαλώντας όλο και μεγαλύτερη ζημιά στο ίδιο του χωράφι και στην παραγωγή.

Η έξαρση των φυτοφαρμάκων για μεγαλύτερη απόδοση των χωραφιών και έτσι μεγαλύτερο κέρδος αποδείχτηκε με το πέρασμα του χρόνου ότι γύρισε μπούμερανγκ στη παραγωγή των αγροτών. Τα εδάφη είναι πιο φτωχά, η χρήση των φυτοφαρμάκων γίνεται πολλές φορές καταχρηστικά και χωρίς καμία παρακολούθηση από κάποιο ειδικό γεωπόνο, και το τι τελικά τρώμε και ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στην δημόσια υγεία είναι ακόμα άγνωστο. Τώρα όλο και περισσότεροι αγρότες γυρνάνε στη βιολογική καλλιέργεια, χωρίς χρήση χημικών φυτοφαρμάκων αλλά με την χρήση φυσικών λιπασμάτων, που αποκτάει όλο και μεγαλύτερη αξία στην αγορά. Αλλωστε ο κόσμος και πρώτα πρώτα οι ίδιοι οι αγρότες προτιμούν να τρώνε προϊόντα χωρίς φυτοφάρμακα.

Απόβλητα ελαιοτριβείων

Η μεγάλη επέκταση των ελαιώνων και κατά συνέπεια των ελαιοτριβείων επεξεργασίας της ελιάς είχε ως αποτέλεσμα τη διοχέτευση των αποβλήτων στα γειτονικά ρέματα ή ποτάμια μεταξύ των οποίων και αυτών που κατέληγαν στην λιμνοθάλασσα.

Όλα τα ποτάμια και ρέματα της Μεσσηνίας δέχονται απόβλητα ελαιοτριβείων κατά τους χειμερινούς μήνες. Ο λιόσμος που είναι ιδιαίτερα περιεκτικός σε τοξικές ουσίες σκοτώνει όλους του μικροοργανισμούς που ζουν στα γλυκά νερά των ποταμών. Ιδιαίτερα σήμερα που το νερό είναι ένα πολύτιμο και δυσεύρετο αγαθό τόσο για άρδευση και αποθήκευση νερού όσο και για πόση αλλά και για τόσα ψάρια που ζουν ή αναπαράγονται στα γλυκά νερά, τα ποτάμια αυτά αχρηστεύονται και τα νερά τους αναγκαστικά πρέπει να καταλήξουν στην θάλασσα και να χαθούν.

Είναι ιδιαίτερα επιβεβλημένο τα ελαιοτριβεία να επεξεργάζονται τα απόβλητά τους διοχετεύοντας τα σε ειδικές δεξαμενές όπου στην συνέχεια μπορούν να ξαναχρησιμοποιηθούν ως φυσικό λίπασμα ανακυκλώνοντας έτσι το πρωτογενές υλικό και κρατώντας καθαρά τα πολύτιμα νερά των ποταμών.

Εδώ η παραλία της Βοϊδοκοιλιάς μαύρη από τον λιόσμο που καταλήγει σε αυτό το όμορφο τοπίο.

Φωτιές

Ο άνθρωπος έβαζε πάντα φωτιά στην βλάστηση για να χρησιμοποιήσει τα εδάφη για καλλιέργεια. Σήμερα οι ανεξέλεγκτες φωτιές στον υγρότοπο προκαλούν καταστροφή στη λιγοστή και πολύτιμη άγρια βλάστηση που έχει απομείνει και κατά συνέπεια στα ζώα όπως ο χαμαιλέοντας, οι χελώνες και τα πουλιά που εξαρτώνται από αυτή την βλάστηση. Όλοι μας κατά λάθος θα μπορούσαμε να βάλουμε φωτιά πράγμα που πρέπει να μας κάνει ιδιαίτερα προσεκτικούς.

Κυνήγι

Ιστορικά το κυνήγι ήταν μία σημαντική δραστηριότητα του ανθρώπου για την εύρεση τροφής για την οικογένεια. Οι υγρότοποι πάντα γεμάτοι πάπιες και πουλιά ήταν ένα από τα κατεξοχήν μέρη όπου εξασκούταν το κυνήγι υδρόβιων πουλιών.

Οι άνθρωποι που ζούσαν κοντά σε υγρότοπους είχαν πάντα άφθονη τροφή από το κυνήγι αλλά και σε πολέμους ή δύσκολες εποχές μπορούσαν να αντεπεξέλθουν λόγω της πλούσιας φύσης των υγροτόπων που πρόσφερε άπλετα τα αγαθά της.

Σήμερα όμως τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. Οι υγρότοποι που έχουν απομείνει είναι λιγοστοί και τα πουλιά έχουν μειωθεί δραματικά σε σχέση με το παρελθόν. Τα μέσα πάλι που χρησιμοποιούνται είναι τόσο εξελιγμένα που δεν αφήνουν πολλά περιθώρια στα πουλιά να αποδράσουν.

Και το σημαντικότερο το κυνήγι δεν αποτελεί πλέον μέσο επιβίωσης αλλά χαρακτηρίζεται ως χόμπι ή σπορ. Οι περισσότεροι δε κυνηγοί δεν μπορούν να αναγνωρίσουν τα διαφορετικά είδη πουλιών λόγω έλλειψης εκπαίδευσης με αποτέλεσμα να πυροβολείται ότι κινείται.

Πολλά σπάνια είδη πουλιών έχουν πέσει θύματα άγνοιας, όπως αυτός ο Λευκοτσικνιάς που έχει πυροβοληθεί στο φτερό και δε θα μπορέσει να πετάξει με αποτέλεσμα να πεθάνει μετά από λίγες μέρες ή να πέσει λεία κάποιου αρπακτικού.

Το κυνήγι πλέον δεν μπορεί να αποτελεί μια απλή δραστηριότητα που ο καθένας θα μπορούσε να την εξασκήσει. Δεν έχουμε πια τη πολυτέλεια απλά από χόμπι να σκοτώνουμε σπάνια είδη πουλιών. Οι κυνηγοί θα πρέπει να γίνουν πολύ πιο ειδικοί και κατάλληλα εκπαιδευμένοι ώστε να μπορέσουν οι ίδιοι τελικά να προστατέψουν τον υγρότοπο.

Ανεξέλεγκτη πρόσβαση στον υγρότοπο

Ένα άλλο είδος ενόχλησης της άγριας ζωής είναι η πρόσβαση επισκεπτών σε ευαίσθητα σημεία του υγροτόπου όπως εκεί που φωλιάζουν τα πουλιά ή σε ευαίσθητες εποχές του χρόνου όπως την Ανοιξη που τα πουλιά φτάνουν κουρασμένα από το μεγάλο ταξίδι από την Αφρική και έχουν ανάγκη από ησυχία, ξεκούραση και τροφή.

Ο έλεγχος της πρόσβασης των επισκεπτών τις κατάλληλες εποχές και με την συνοδεία εκπαιδευμένου προσωπικού είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος και ο επισκέπτης να απολαύσει την άγρια ζωή αλλά και τα πουλιά να παραμείνουν ανενόχλητα.

Η παρατήρηση της άγριας ζωής από μακριά και με ειδικό εξοπλισμό όπως κιάλια και τηλεσκόπια είναι ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος σε έναν υγρότοπο.

Αυτοκινήτα

Η πρόσβαση αυτοκινήτων σε ευαίσθητες περιοχές και η κατασκευή ασφαλτωμένων δρόμων μέσα στους υγρότοπους αποτελεί κίνδυνο για την μετακίνηση της άγριας ζωής και ιδιαίτερα ερπετών αφού συχνά πέφτουν θύματα των διερχόμενων αυτοκινήτων.

Ο παραλιακός δρόμος στο Διβάρι δυστυχώς χώρισε στη μέση το βιότοπο του χαμαιλέοντα που μετακινείται προς την θάλασσα για να γεννήσει τα αυγά του.

Για αυτό ερχόμενοι στην περιοχή πρέπει να οδηγούμε πολύ προσεκτικά αφού πολύ συχνά πρέπει να αφήσουμε ένα χαμαιλέοντα να περάσει στην άλλη άκρη του δρόμου.

Σκουπίδια

Η αντίληψη του υγροτόπου ως ενός άχρηστου έλους είχε ως αποτέλεσμα να χρησιμοποιείται και ως σκουπιδότοπος που δέχεται μπάζα. Σήμερα η αξία του αναγνωρίζεται για την άγρια ομορφιά που προσφέρει στον επισκέπτη και αποτελεί ένα σημαντικό πόλο έλξης τουριστών από όλο τον κόσμο.

Η ρήψη μπαζών και σκουπιδιών δεν υποβαθμίζει μόνο αισθητικά το τοπίο αλλά είναι και τελείως περιττή την στιγμή που υπάρχουν ειδικοί χώροι απορριμμάτων και σύστημα μεταφοράς τους.

Natura 2000

Καταλαβαίνοντας την αξία των υγροτόπων τόσο για τον άνθρωπο όσο και για την άγρια ζωή είναι ανάγκη σήμερα οι χώροι αυτοί να προστατευτούν και να διαχειριστούν συνολικά. Όλες δε οι δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα μέσα σε αυτούς πρέπει να εξασκούνται έτσι ώστε να μην αποβαίνουν επιζήμιες για την άγρια φύση αλλά και να προσφέρουν άφθονα όλα τα αγαθά που περιγράψαμε στον άνθρωπο.

Το Natura 2000 είναι ένα δίκτυο για την φύση όλης της Ευρώπης που λόγω της γρήγορης βιομηχανικής και οικονομικής της ανάπτυξης βρέθηκε στο κατώφλι του 2000 πιο πλούσια σε υλικά αγαθά αλλά πιο φτωχή σε φυσικούς πόρους.

Η λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας και η ευρύτερη περιοχή του κόλπου του Ναβαρίνου και της Βοϊδοκοιλιάς θεωρήθηκε ότι αποτελεί έναν από τα πολυτιμότερους φυσικούς μας πόρους και προτάθηκε να συμπεριληφθεί σε αυτό το ευρωπαϊκό δίκτυο για τη φύση.

Οι υγρότοποι θεωρούνται από τα πιο πλούσια οικοσυστήματα εξαιτίας της υψηλής βιολογικής ποικιλότητας τους ενώ η οικονομική, περιβαλλοντική, επιστημονική και πολιτισμική τους αξία είναι αναγνωρισμένη. Από τη δικιά μας γενιά κρίνεται αν θα εξαντλήσουμε ολοκληρωτικά αυτούς τους φυσικούς μας πόρους ή αν θα τους προστατεύσουμε σαν μια πολύτιμη φυσική κληρονομιά που αξίζει να παραμείνει για το μέλλον.