Ορόσημο στην κατανόηση των κινδύνων που εγκυμονεί η κλιματική αλλαγή όχι μόνο για την ορνιθοπανίδα, αλλά και για το ευρύτερο φυσικό περιβάλλον της Ευρώπης, αποτελεί η έκδοση «Άτλας για τα Αναπαραγόμενα Πουλιά της Ευρώπης και Κλιματική Αλλαγή» (Royal Society for the Protection of Birds, 15.01.08), η οποία παρουσιάστηκε σε Συνέντευξη Τύπου της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας. Η επιστημονική αυτή έρευνα είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς τα πουλιά είναι από τους πιο χαρακτηριστικούς περιβαλλοντικούς δείκτες και μπορούν να μας δείξουν το μέγεθος της επικείμενης κλιματικής αλλαγής.

Ο Άτλας είναι έρευνα θεμελιωμένη σε στοιχεία που έχουν συλλεχθεί από τα πανεπιστήμια Durham και Cambridge της Μεγάλης Βρετανίας, την παγκόσμια ομοσπονδία BirdLife International, καθώς και Βρετανικά και Ευρωπαϊκά Ινστιτούτα. Επισημαίνει ότι η κλιματική αλλαγή δεν απειλεί μόνο εμάς και τις υποδομές μας, αλλά και την άγρια ζωή. Όπως δηλώνει οΞενοφών Κάππας, διευθυντής της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, «ας μην ξεχνάμε ότι είμαστε όλοι κρίκοι σε μια ευρύτερη αλυσίδα που λέγεται περιβάλλον. Κάθε κρίκος που χάνεται σημαίνει ανεξέλεγκτες επιπτώσεις για τους υπόλοιπους». Ο Άτλας προβλέπει ότι, κατά μέσο όρο, κάθε ευρωπαϊκό είδος θα μετατοπιστεί κατά 550 χλμ. βορειοανατολικά, έως τα τέλη του αιώνα μας. Αυτό σημαίνει ότι, αν για ένα είδος το κέντρο της εξάπλωσης είναι σήμερα το ακρωτήριο Ταίναρο στο νότιο άκρο της Πελοποννήσου, το κέντρο αυτό θα έχει μετατοπιστεί έξω από τα βόρεια σύνορα της χώρας μας, έως τα τέλη του αιώνα. Η μετακίνηση αυτή θα δώσει τη χαριστική βολή σε πολλά απειλούμενα είδη. Κάποια, μη μπορώντας να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες, θα εξαφανιστούν, ενώ άλλα που θα κατορθώσουν να επιβιώσουν θα αντιμετωπίσουν μεγάλες δυσκολίες στην ανεύρεση τροφής, καθώς και νέων, κατάλληλων βιοτόπων.

Πολλά είναι τα είδη που σύμφωνα με τους συγγραφείς φαίνεται ότι θα επηρεαστούν αρνητικά από τις κλιματικές αλλαγές. Περισσότερο απειλούνται οι ακόλουθες κατηγορίες:

• Είδη που εξαπλώνονται αποκλειστικά ή σχεδόν αποκλειστικά στην Ευρώπη (ενδημικά είδη).Τέτοια περίπτωση είναι ο μαυροπετρίτης, με 85% του παγκόσμιου πληθυσμού του να αναπαράγεται στην Ελλάδα.
• Είδη με πολύ μικρή σημερινή εξάπλωση. Για τη χώρα μας, η πετροπέρδικα είναι μια τέτοια περίπτωση.
• Είδη που σήμερα ζουν στη Βόρεια Ευρώπη και δεν έχουν περιθώριο μετακίνησης βορειότερα.
• Είδη με πολύ μικρή επικάλυψη μεταξύ της παρούσας και της μελλοντικής κατανομής τους. Για τη χώρα μας, χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα δασικά είδη, όπως ο δρυομυγοχάφτηςή ο βαλκανικός δρυοκολάπτης.

Ο Άτλας δεν παρουσιάζει μόνο τους χάρτες με την πιθανή εξάπλωση των πουλιών της Ευρώπης, αλλά προτείνει τρόπους για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Έτσι, εκτός από τη δραστηριοποίηση για την μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, που είναι ο γενικότερος στόχος, θα πρέπει άμεσα να προγραμματιστεί σειρά άλλων μέτρων για να περιοριστούν οι επιπτώσεις στα πουλιά και στην άγρια ζωή. Είναι ανάγκη σήμερα να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στα μέτρα διατήρησης των πουλιών και της βιοποικιλότητας, ώστε να περιοριστούν οι υπόλοιπες, πλην της κλιματικής αλλαγής, απειλές για την επιβίωσή τους. Όπωςέ χει ήδη αποδειχθεί, οι προστατευόμενες περιοχές με κεντρικό άξονα στην Ευρώπη το Δίκτυο περιοχών «Natura 2000», μπορούν να παίξουν αυτό το ρόλο, καθώς, αποδεδειγμένα,παρουσιάζεται βελτίωση των ειδών, τουλάχιστον στις περιοχές όπου υπάρχει σωστή διαχείριση. Παράλληλα βέβαια, θα πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη για κατάλληλες περιοχές που δενεντάσσονται στο δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών, αλλά που στο μέλλον θα εξυπηρετήσουντην μετακίνηση αυτών των πληθυσμών.

Για όλα αυτά, απαιτείται ένα ευρύτερο σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και της βιοποικιλότητας τόσο σαν αντικείμενο που χρήζει προστασίας, όσο και σαν μέρος της λύσης. Το πραγματικό μέγεθος των συνεπειών της υπερθέρμανσης, θα εξαρτηθεί από την αμεσότητα των αποφάσεων και την αποτελεσματικότητα των μέτρων που θα ληφθούν από διεθνείς οργανισμούς, κυβερνήσεις, εταιρείες, αλλά και όλους εμάς.