Γνωρίζετε ότι από την αρχαιότητα οι στεριανές χελώνες αποτελούσαν τα αντιπροσωπευτικότερα ζώα της Ελληνικής πανίδας; Ξέρετε ότι γράφουν για μας η Ελληνική μυθολογία οι αρχαίοι συγγραφείς και κυρίως ο Αριστοτέλης;

Σίγουρα θα έχετε ακούσει πολλά παραμύθια και θα έχετε δει αρκετά κινούμενα σχέδια που πρωταγωνιστούν χελώνες! Θυμόσαστε τον μύθο του Αισώπου με τον νικηφόρο αγώνα ταχύτητας που έδωσε ένας προγονός μου με έναν υπερόπτη λαγό; Ξέρετε ότι όλα δείχνουν πως η χελώνα που νίκησε ήταν κρασπεδωτή;

Ας σοβαρευτούμε όμως για να πούμε μερικά πράγματα για τις χελώνες και κυρίως τις κρασπεδοχελώνες.

Μέχρι πολύ πρόσφατα υπήρχαν σε κάποιες περιοχές στην Ελλάδα πραγματικά τόσες πολλές χελώνες πού ήταν μοναδικό φαινόμενο για την Ευρώπη και όλη τη Μεσόγειο. Αυτό έκανε εντύπωση σε πολλούς ξένους ερευνητές και περιηγητές που επισκέπτονταν τη χώρα μας και γι' αυτό οι χελώνες αναφέρονται σε κάποιους τουριστικούς οδηγούς ως αξιοθέατο. Η Κρασπεδωτή χελώνα διαφέρει πολύ από τα άλλα δύο είδη στεριανών χελωνών: Είναι μεγαλύτερη, με μακρόστενο σχήμα και έντονα σκούρο, κάποιες φορές μαύρο χρώμα. Χαρακτηριστικό της είναι οι προτεταμένες πίσω περιφερειακές πλάκες που στις αρσενικές είναι πολύ πιο έντονες.

Είναι ζώο που ζει μόνο στην Ελλάδα και δεν απαντάται πουθενά αλλού στον κόσμο εκτός από τη Σαρδηνία και γι' αυτό είναι ένα από τα σημαντικότερα είδη της χώρας μας. Μπορεί να επιβιώνει ακόμα και στις πιο δύσκολες κλιματολογικές συνθήκες και σε βιότοπους πολύ ξηρούς και φτωχούς σε βλάστηση. Έτσι μπορεί να την δει κανείς σε αμμόλοφους δίπλα στη θάλασσα, σε πετρώδη και βραχώδη βουνά με μικρά ξέφωτα, αλλά και σε περιοχές που το χειμώνα καλύπτονται από χιόνι.

Το μακρόστενο σχήμα της τη βοηθά να κινείται σε απόκρημνα και στενά περάσματα ανάμεσα σε πέτρες και χαμηλή βλάστηση. όπου πολύ συχνά ζει και κρύβεται μέσα σε φυσικά κοιλώματα. Το ίδιο της χρησιμεύει να επανέρχεται εύκολα αν αναποδογυρίσει και όλα αυτά βοηθούν κάποιες, αν και ελάχιστες, να γλιτώνουν από μικρές δασικές πυρκαγιές και να μην εξαφανίζεται πάντοτε το είδος από την περιοχή. {Έτσι φαίνεται να έχει και κάποιας μορφής προσαρμογή ως προς την δασική πυρκαγιά, φαινόμενο πολύ παλιό στην Ελλάδα και γενικότερα στις χώρες της Μεσογείου.)

Κάποιες φορές περιορίζει τη δραστηριότητά της μόνο σε χρονικές περιόδους που εμφανίζονται στην περιοχή της κάποια συγκεκριμένα είδη βλάστησης, όπως για παράδειγμα οι τρυφεροί βλαστοί και τα άνθη της σκυλοκρεμμύδας το Σεπτέμβριο και τα φύλλα της τον Απρίλιο. Τον υπόλοιπο καιρό μπορεί να παραμένει συνέχεια κρυμμένη. Με αυτό τον τρόπο εξοικονομεί νερό για τις ξηρές περιόδους το οποίο το παίρνει κυρίως από την τροφή της και την πρωινή δροσιά πάνω στα φύλλα.

Οι στεριανές χελώνες γεννούν αυγά. Η περίοδος του ζευγαρώματος περιλαμβάνει όλους τους μήνες του χρόνου που είναι δραστήριες και μπορεί να διαφέρει από περιοχή σε περιοχή ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν. Εντυπωσιακοί είναι οι ήχοι από τα χτυπήματα των κελυφών των αρσενικών όταν μάχονται για το χώρο τους και κάποιες χαρακτηριστικές φωνές που βγάζουν κατά το ζευγάρωμα. Οι θηλυκές αρχίζουν να γενούν μετά τα δεκαπέντε τους χρόνια, κάποτε δε μετά τα είκοσι. Η περίοδος της ωοτοκίας ξεκινά τον Απρίλιο και τελειώνει στις αρχές του Ιουνίου. Στο διάστημα αυτό οι θηλυκές κάνουν συνήθως μέχρι τρεις φωλιές. Σκάβουν τις φωλιές τους διπλά σε ρίζες χαμηλών φυτών για να εξασφαλίσουν την αναγκαία και σταθερή υγρασία και θερμοκρασία. Έχουν βάθος περίπου 15 εκ. και τις σκάβουν με τα πίσω τους πόδια.

Στη συνέχεια σκεπάζουν προσεκτικά τα αυγά εξαφανίζοντας κάθε ίχνος. Η θερμοκρασία παίζει πρωταρχικό ρόλο στο να γεννηθούν τα χελωνάκια υγιή και μπορεί να καθορίζει ακόμα και το φύλο τους.

Ο χρόνος επώασης είναι πολύ μακρύς, κάποιες φορές μάλιστα ξεπερνά τους τρεις μήνες. Αυτό συμβαίνει ώστε να γεννηθούν τα μικρά την εποχή που οι πρώτες βροχές θα πρασινίσουν τη γη με άφθονα μικρά και τρυφερά φυτά για να βρίσκουν τροφή. (Σε αντίθετη περίπτωση θα είχαν ελάχιστες πιθανότητες επιβίωσης.)

Στα χελωνάκια αρέσει πολύ να σκάβουν και τον περισσότερο χρόνο μένουν κρυμμένα. Βγαίνουν μόνο πολύ νωρίς το πρωί προκειμένου να πιουν νερό από τις στάλες της πρωινής δροσιάς.

Είναι πάρα πολύ ευαίσθητα και απαιτητικά με τη διατροφή τους και μόνο στη φύση μπορούν να αναπτυχθούν φυσιολογικά και να φθάσουν σε μεγάλο μέγεθος. (Έχουν ανάγκη να παίρνουν ήλιο τροφή σε πολύ συγκεκριμένη ποσότητα και είδος και να κοιμούνται ανάλογα. Σε αντίθετη περίπτωση δεν μεγαλώνουν ποτέ και αρρωσταίνουν σοβαρά. Παλιά κάποιοι νόμιζαν ότι παίρνοντας χελωνάκια στο σπίτι ή στον κήπο τους θα τα βοηθούσαν επιζήσουν και να μεγαλώσουν, στη πραγματικότητα όμως τους έκαναν κακό.)

Σήμερα οι κρασπεδωτές χελώνες χαρακτηρίζονται μοναδικές για όλη την Ευρώπη. Δυστυχώς όμως γίνονται όλο και πιο σπάνιες γι' αυτό και προστατεύονται από τους νόμους.

Στο Πάρκο μας, εάν είμαστε παρατηρητικοί και προσεκτικοί, θα συναντήσουμε την Κρασπεδοχελώνα ανάμεσα στους θάμνους και στα μικρά ξέφωτα του δάσους, αλλά και στις δενδρώδεις καλλιέργειες.

 

• Οι πρωταγωνιστές του μήνα
   
• Φυσικό Περιβάλλον

Testudo marginata (Κρασπεδοχελώνα)