Σε παγκόσμιο επίπεδο, η ύπαρξη μη κυβερνητικών οργανώσεων είναι δείκτης τόσο των μεγάλων προβλημάτων ενός κόσμου που πολύ απέχει από το ιδεατό: φτώχεια, περιβαλλοντική υποβάθμιση, ελλιπής υγειονομική περίθαλψη, κοινωνική ανισότητα, καταπάτηση δικαιωμάτων, όσο και του δημοκρατικού χαρακτήρα μιας Πολιτείας καθώς αποτελεί πυλώνα Δημοκρατίας.

Στην Ελλάδα, οι οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών εδώ και δεκαετίες προσφέρουν σημαντικό έργο. Ειδικά στη σημερινή περίοδο της κρίσης, όταν η φτώχεια και οι κοινωνικές ανισότητες έχουν απογειωθεί, ενώ το φυσικό περιβάλλον αντιμετωπίζεται σαν αναλώσιμος πόρος για άμεση εκποίηση, ο ρόλος των μη κυβερνητικών οργανώσεων αποκτά κρίσιμη σημασία για τη σωτηρία ζωών, την αναχαίτιση απειλών και την προστασία των κοινών.

Τα μεγαλύτερα προβλήματα που δυσχεραίνουν το ήδη βαρύ έργο των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών στην Ελλάδα είναι η πολιτεία που δεν τις αναγνωρίζει ως κοινωνικούς εταίρους και φορείς γνώσης και πολύτιμης εμπειρίας, η πολιτική εχθρότητα που συχνά εκφράζεται ως κατευθυνόμενη λασπολογία και η οικονομική αδυναμία που επιδεινώθηκε με τη φορολόγηση των δωρεών που επιβλήθηκε το 2010.
Εξάλλου, θα πρέπει να καταστεί σαφές, ότι η όποια ευθύνη της διασπάθισης δημόσιου χρήματος από μεμονωμένες οργανώσεις, ανήκει σε πολύ μεγάλο βαθμό στο πεδίο της πολιτικής ευθύνης και της αδυναμίας του ελεγκτικού μηχανισμού.

Το νομοσχέδιο του Υπουργείου Εσωτερικών δεν αντιμετωπίζει τα μεγάλα αυτά προβλήματα. Αντίθετα, η ίδια η εισαγωγική επιστολή του Υπουργού Εσωτερικών Α. Ντινόπουλου δεν κάνει ουδεμία αναφορά στην αξία μιας ισχυρής κοινωνίας πολιτών και της ανάγκης καθορισμού του ευρύτερου πλαισίου λειτουργίας τους. Στην ουσία, το νομοσχέδιο δεν αποπνέει αυτή τη νέα δημιουργική σχέση κράτους – κοινωνίας των πολιτών στο πλαίσιο της συμμετοχικής δημοκρατίας και των προβλέψεων διεθνών κειμένων με δεσμευτικό ή μη περιεχόμενο, τα οποία η χώρα μας ωστόσο έχει αποδεχτεί και οφείλει να ενσωματώσει στην εσωτερική της έννομη τάξη αλλά απλά δημιουργεί ένα νέο μηχανισμό για τη διοχέτευση κρατικών χρηματοδοτήσεων.

Τα μεγάλα προβλήματα του νομοσχεδίου που απασχολούν από κοινού τις οργανώσεις μας, είναι ότι:

1. Δεν περιλαμβάνει καμία αναφορά και πρόβλεψη στην ανάγκη για ουσιαστική συνεργασία της πολιτείας με την κοινωνία των πολιτών – περιορίζεται στη διαμόρφωση πλαισίου για χρηματοδοτήσεις. και στερείται σχεδιασμού που θα σηματοδοτήσει την συντονισμένη και στοχευμένη δράση των ΜΚΟ.
2. Δεν διευκρινίζει κατά τρόπο αποτελεσματικό, τις πηγές και τα είδη των "κρατικών χρηματοδοτήσεων", τις οποίες εξάλλου αποφεύγει να ορίσει με σαφήνεια.
3. Δεν προβλέπει διαδικασίες εσωτερικής διαχείρισης για μικρές οργανώσεις με ισχνή οικονομική δυνατότητα αλλά εξαιρετικής σημασίας έργο, με αποτέλεσμα αυτές να μένουν εκτός του προτεινόμενου Ειδικού Μητρώου λόγω της αδυναμίας κάλυψης του κόστους των νέων διαδικασιών.
4. Δεν διαχωρίζει τις ΜΚΟ από άλλου χαρακτήρα μη κερδοσκοπικά σωματεία ειδικού σκοπού, όπως η προώθηση συγκεκριμένων αθλημάτων, χόμπι, δογμάτων, κλπ. Δεν υιοθετούνται οι όροι «non-governmental organization» και «civil society organization» κατ΄εφαρμογή των αντίστοιχων ορισμών στα επίσημα κείμενα της ΕΕ.
5. Αν και η αναφορά στο πλαίσιο εθελοντισμού αποτελεί θεωρητικά ένα θετικό σημείο του νομοσχεδίου, δεν αναγνωρίζει τον εθελοντισμό ως έκφραση έμπρακτης αλληλεγγύης και δεν θέτει τις βάσεις για επίσημη σύνδεση του εθελοντικού έργου των ΜΚΟ με διαφορετικές κοινωνικές δομές και διαδικασίες, αφήνοντας σημαντικά κενά και ασάφειες που προεξοφλούν τη μη εφαρμογή του. Επίσης, η συμπερίληψη ως φορέων παροχής εθελοντικής απασχόλησης, κρατικών φορέων, ΟΤΑ και δημόσιων νομικών προσώπων σε ένα νομοσχέδιο που αφορά αποκλειστικά τις ΚΟΠ, εξομοιώνει διαφορετικές ανάγκες και νομικά πλαίσια δημιουργώντας πεδίο για παράκαμψη της εργασιακής νομοθεσίας .
6. Δεν θέτει τις βάσεις για την εκπαίδευση και την πρόοδο της κοινωνίας αναφορικά με τον αναγκαίο ρόλο της οργανωμένης Κοινωνίας των Πολιτών στη δημοκρατία, για παράδειγμα μέσω της ένταξης σχετικών μαθημάτων/ ενοτήτων στα σχολικά προγράμματα σπουδών, την υποστήριξη σχετικών ακαδημαϊκών/ ερευνητικών προγραμμάτων, τη δημιουργία επίσημου φορέα που θα λειτουργεί ως κόμβος πληροφορίας και υποστήριξης για τους πολίτες και τις ΜΚΟ αναφορικά με το έργο, τις δυνατότητες συμμετοχής, τα προγράμματα χρηματοδότησης και δικτύωσης εντός και εκτός Ελλάδας.
7. Δεν λαμβάνει υπόψη το ευρωπαϊκό πλαίσιο για τις ΜΚΟ καθώς και το σχετικό πόρισμα της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής (2011) όπως επίσης και προηγούμενα προσχέδια νόμου για το ίδιο θέμα αλλά και μεγάλη βιβλιογραφία συμπεριλαμβανομένων μελετών, άρθρων, νομοσχεδίων, πανεπιστημιακών ερευνών.

Ένα ουσιωδώς εποικοδομητικό θεσμικό πλαίσιο για τις ΜΚΟ θα πρέπει να μεριμνά για τα εξής:

• Σαφή και συγκεκριμένο ορισμό των ΜΚΟ, σύμφωνο με το ευρωπαϊκό και διεθνές πλαίσιο
• Δέσμευση της πολιτείας για απροσχημάτιστη και ειλικρινή διαβούλευση σε κάθε νομοθετική πρωτοβουλία που αγγίζει ζητήματα περιβαλλοντικής και κοινωνικής πολιτικής
• Δημιουργία διαφανούς πλαισίου χρηματοδότησης ΜΚΟ που δεν έχουν οικονομική δυνατότητα επιπλέον ελέγχων, αλλά διαθέτουν άλλους επαρκείς εσωτερικούς μηχανισμούς ελέγχου
• Παροχή πλαισίου για την ολοκληρωμένη νομική και ασφαλιστική κάλυψη των εθελοντών σε ΜΚΟ
• Διασφάλιση της αυτόνομης λειτουργίας και του κοινωνικού χαρακτήρα των ΜΚΟ
• Κατάργηση της φορολόγησης των δωρεών
• Σύμπλευση με το ευρωπαϊκό πλαίσιο για τις ΜΚΟ
• Δημιουργία ενός Εθνικού Μητρώου, με καταχώρηση των οργανώσεων που θα συμβάλλει στην τήρηση νομοθετικών και άλλων δεσμεύσεων εκ μέρους των ΜΚΟ και θα επιτρέπει την παραγωγή αξιόπιστων πληροφοριών προκειμένου να αξιοποιούνται από όλες τις δημόσιες υπηρεσίες, όχι μόνο για τις περιπτώσεις χρηματοδοτήσεων αλλά και της συνεργασίας με την Κοινωνία των Πολιτών στο πλαίσιο της διαβούλευσης για όλα τα θέματα που αφορούν την Κοινωνία, το Περιβάλλον, τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

Τέλος, με την ευκαιρία της δημοσίευσης αυτού του νομοσχεδίου, ζητάμε άλλη μια φορά να προχωρήσει δίχως άλλες καθυστερήσεις ο έλεγχος και η δικαστική διερεύνηση των υποθέσεων κακοδιαχείρισης δημόσιου χρήματος από οργανώσεις που έχουν καταχραστεί τον τιμητικό για εμάς τίτλο «ΜΚΟ».

Οι οργανώσεις που συνυπογράφουν το κείμενο αυτό επιφυλάσσονται για τη διατύπωση ειδικότερων σχολίων, ανάλογα με τις θέσεις, τις ιδιαιτερότητες του έργου και της νομικής τους μορφής.

Σημειώσεις:

1. Ως «μη κυβερνητικές οργανώσεις» ορίζουμε τις μη κερδοσκοπικές ομάδες ή φορείς που είναι ανεξάρτητες από το κράτος και άλλα ιδιοτελή συμφέροντα, των οποίων ο καταστατικός σκοπός είναι η προσφορά κοινωφελούς έργου για την αντιμετώπιση πραγματικών προβλημάτων. Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις αποτελούν τον κύριο εκφραστή μια ενεργού κοινωνίας πολιτών.

2. Στο σχετικό πόρισμα που έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα της Βουλής προτείνονται συγκεκριμένα: α) η διαμόρφωση σαφούς και ενιαίου νομοθετικού καθεστώτος που καλύπτει όλα τα Υπουργεία και όλες τις ΜΚΟ, β) η διαμόρφωση Μητρώου ΜΚΟ σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, με ταυτόχρονο προσδιορισμό των κριτηρίων πιστοποίησης και επάρκειάς τους, υπό την προϋπόθεση πρόβλεψης σαφούς δεσμευτικού χρονοδιαγράμματος υλοποίησης του, γ) διαφανείς διαδικασίες χρηματοδότησης και τρόπου ελέγχου ΜΚΟ με θέσπιση μετρήσιμων αντικειμενικών κριτηρίων, δ) σύσταση φορέα ελέγχου- εποπτείας ΜΚΟ.