Δειγματοληψίες για τον έλεγχο των επιφανειακών νερών της λιμνοθάλασσας

Ο υγρότοπος της Γιάλοβας, είναι μία λιμνοθάλασσα με υφάλμυρο νερό. Δέχεται την εισροή των γλυκών νερών από το ρέμα του Ξερολάγκαδου τους χειμερινούς μήνες και τις πηγές του Τυφλομύτη καθόλη τη διάρκεια του χρόνου, ενώ ανάλογα με την άμποτη και την παλίρροια εισέρχεται θαλασσινό νερό.

Λόγω των αποστραγγιστικών έργων που έγιναν με σκοπό την αποξήρανση της λιμνοθάλασσας στις αρχές του 60, κατασκευάστηκαν τάφροι διοχέτευσης των γλυκών νερών προς την θάλασσα.

Στις αρχές του 80 ανοίχτηκε μόνιμο κανάλι επικοινωνίας της λ/θ με τον κόλπο του Ναβαρίνου από τους ψαράδες και τοποθετήθηκαν ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις.

Αποτέλεσμα των παραπάνω ενεργειών ήταν να διαταραχθεί το υδάτινο οικοσύστημα και η λιμνοθάλασσα να γίνει υπέραλη.

1945

2008

Μετρήσεις των φυσικο-χημικών παραμέτρων που διεξήγαγε το ΙΘΑΒΙΚ κατά τη διάρκεια του προγράμματος LIFE –Nature 1998-2000 διαπιστώνουν ότι η λιμνοθάλασσα πάσχει από δυστροφικές κρίσεις που οφείλονται στις πολύ υψηλές τιμές αλατότητας κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών και στις ανοξικές συνθήκες που δημιουργούνται από τις χαμηλές τιμές οξυγόνου με αποτέλεσμα να δημιουργούνται «αζωϊκές ζώνες». Εάν και παρατηρείται μία μικρή βελτίωση μετά τα έργα εμπλουτισμού με γλυκό νερό η κατάσταση δεν σταθεροποιήθηκε.

Όπως φαίνεται και από τα παρακάτω γραφήματα , υπάρχει τόσο χωρική όσο και εποχική διακύμανση των τιμών αλατότητας. Το χειμώνα (Φεβρουάριος) λόγω των βροχοπτώσεων και των εισροών γλυκών νερών οι τιμές της αλατότητας πέφτουν και έχουμε περίπου 65% θαλασσινό νερό το οποίο εξαπλώνεται χωρικά αρκετά ομοιόμορφα. Ανατολικά του εσωτερικού αναχώματος οι τιμές είναι μόνο 15% θαλασσινό νερό.

Μέχρι τον Ιούνιο, οι τιμές έχουν αυξηθεί στο 100% θαλασσινό νερό στο νοτιοδυτικό κομμάτι της λιμνοθάλασσας και έως 155% στο βόρειο κομμάτι εξαιτίας της εξατμισοδιαπνοής και των μειωμένων εισροών γλυκού νερού.

Η ανατολική πλευρά όμως του αναχώματος που επικοινωνεί με τις πηγές τροφοδοσίας γλυκού νερού διατηρεί λιγότερο αλμυρές συνθήκες με 40% θαλασσινό νερό. Μέχρι τον Σεπτέμβριο η κατάσταση είναι ακόμα πιο ακραία, με πάνω από 170% θαλασσινό νερό στο βόρειο κομμάτι της λιμνοθάλασσας.

(Χάρτες με μετρήσεις ΙΘΑΒΙΚ).

1998 study of salinity variations across the lagoon

Μετρήσεις 2008

Το 2008, επαναλήφθηκε ένας ετήσιος κύκλος δειγματοληψιών για να διαπιστωθεί η σημερινή κατάσταση της λιμνοθάλασσας. Οι μετρήσεις επεκτάθηκαν στη πλευρά του βάλτου, στο ανατολικό κομμάτι της λιμνοθάλασσας που δέχεται κυρίως την εισροή του γλυκού και του βρόχινου νερού (χάρτης δειγματοληψιών 2008). Οι τιμές συνέχισαν να δείχνουν μεγάλες εποχικές διακυμάνσεις αλλά υπήρχαν και επιπρόσθετες πληροφορίες. Στο ανατολικό κομμάτι της λ/θ ιδιαίτερα η διακυμάνσεις είναι ακόμα μεγαλύτερες. Για παράδειγμα στο σημείο A1 η αλατότητα έφτασε τρεις φορές της θάλασσας τον Αύγουστο, ενώ έπεσε σε εντελώς γλυκό νερό τον Ιανουάριο. Στο σημείο A6 που βρίσκεται στη καρδιά του βάλτου με το γλυκό νερό οι τιμές έφτασαν το 165% θαλασσινό νερό τον Σεπτέμβριο, ενώ έπεσαν σε εντελώς γλυκό νερό τον Ιανουάριο.

Όχι μόνο υπάρχουν μεγάλες διακυμάνσεις στην αλατότητα ιδιαίτερα στο νοτιοανατολικό κομμάτι της λ/θ αλλά παρατηρήθηκαν και εποχές πλήρους ξηρασίας το καλοκαίρι του 2008 στο νοτιοανατολικό κομμάτι. Τα καλάμια ξεράθηκαν ολοκληρωτικά, νεκρά αρμυρίκια περιβάλλουν την λ/θ περιφερειακά ενώ απαντώνται πολύ λίγα πουλιά σε αυτή τη περιοχή.

Η στάθμη του νερού της λ/θ είναι χαμηλή με ελάχιστο τα 40 εκ και μέγιστο 80 εκ. στο κέντρο της λιμνοθάλασσας. Τα χαμηλά επίπεδα του οξυγόνου το καλοκαίρι, οδηγούν σε ανοξικές συνθήκες οι οποίες περιορίζουν δραματικά κάθε είδους αμφίβιας ζωής, με επιπτώσεις τόσο στη ίδια την βιοποικιλότητα όσο και στη διατροφική αλυσίδα των πουλιών και κατ’ επέκταση των πληθυσμών.

Παρά τα τεχνικά έργα εμπλουτισμού το 1999, φαίνεται ότι η λιμνοθάλασσα συνεχίζει να πάσχει από τις ίδιες δυστροφικές κρίσεις στο τέλος του καλοκαιριού- αρχές φθινοπώρου, γεγονός που υποδεικνύει ότι η ποσότητα γλυκού νερού που εισέρχεται από τα δύο σημεία (Τυφλομύτης – Ξηρολάγκαδο) δεν είναι αρκετή για να σταθεροποιηθεί το σύστημα.

Προτάσεις

Είναι εμφανές ότι λόγω των υψηλών θερμοκρασιών τα τελευταία χρόνια, των μειωμένων βροχοπτώσεων και της αντίστροφης αύξησης της κατανάλωσης γλυκού νερού, είτε για άρδευση είτε για ύδρευση, τα αποθέματα των επιφανειακών και των υπόγειων νερών μειώνονται.

Η ανάγκη ορθολογικότερης χρήσης των υδάτινων πόρων είναι πασιφανής, ενώ επιπρόσθετα μέτρα για την αύξηση των εισροών γλυκού νερού στη λ/θ θα πρέπει να ληφθούν.

Πρόσφατες μελέτες του υδρολογικού δυναμικού της ζώνης απορροής (Perleros.V. –Pavlakis.P., 2009) αναλύουν τα αποθέματα τόσο των επιφανειακών όσο και των υπόγειων υδάτων. Τα αποτελέσματα που έχουν καταγράψει αναφέρουν ότι μεγάλες ποσότητες γλυκού νερού διοχετεύονται στη θάλασσα. Συγκεκριμένα στις εκβολές της τάφρου του Ξηρολάγκαδου απορρέουν 5.2 hm3 νερού ετησίως, ενώ η αντίστοιχη απορροή στη τάφρο του Τυφλομύτη υπολογίζεται σε 500.000m3 ετησίως. Οι ποσότητες αυτές είναι δυνατό να εκτραπούν και να εισαχθούν στη λιμνοθάλασσα, κατασκευάζοντας ειδικούς υδατοφράχτες με ελεγχόμενη ροή.

Απαραίτητο είναι τα νερά του Ξηρολάγκαδου να είναι καθαρά και να μην δέχονται τα απόβλητα των ελαιοτριβείων της περιοχής.

Επιπλέον, η συντήρηση των τάφρων με περιοδικούς καθαρισμούς είναι απαραίτητη ώστε να υπάρχει ελεύθερη ροή των νερών προς τη λιμνοθάλασσα.

Τα έργα αυτά έχουν προταθεί προς την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Μεσσηνίας καθώς και προς τους προσκείμενους Δήμους, παραμένει όμως το ζήτημα ανάληψης πρωτοβουλίας από την Τοπική Αυτοδιοίκηση ώστε ένα τέτοιο έργο να υλοποιηθεί.

Προτάσεις διαχείρισης

Προπαρασκευαστικές ενέργειες

Προτεινόμενα έργα