Μαυροπετρίτης (Falco eleonorae) είναι το επίσημο ελληνικό όνομα ενός γερακιού που είναι γνωστό με το κοινό όνομα Βαρβάκι. Είναι ένα από τα πιο ασυνήθιστα ευρωπαϊκά πουλιά και το πιο σημαντικό είδος που φιλοξενεί η Ελλάδα.

Ο Μαυροπετρίτης είναι ένα μεσαίου μεγέθους γεράκι με χαρακτηριστικά μακριές φτερούγες και ουρά και επιδέξιο πέταγμα. Τα ενήλικα απαντούν σε δύο χρωματικές φάσεις: μία σκούρα, σχεδόν ολόμαυρη (περίπου το 25% του πληθυσμού) και μία, πιο συνηθισμένη, ανοιχτή φάση στην οποία το σώμα είναι ανοιχτό καστανοκόκκινο με επιμήκεις ραβδώσεις. Πάντως, σε συνθήκες πεδίου ακόμη και η ανοιχτόχρωμη φάση δείχνει ένα πολύ σκούρο, σχεδόν μαύρο, πουλί. Τα νεαρά είναι πιο καστανά με πολλές ραβδώσεις.

Οι αγελαίες συνήθειες και η χαρακτηριστική φωνή (ένα συμπαθητικό, σχεδόν παιδικό, "κε-κε-κε-κε") είναι επίσης σημαντικά χαρακτηριστικά. Μεμονωμένα άτομα μπορούν να μπερδευτούν με τον Πετρίτη που είναι όμως αισθητά πιο γεροδεμένος και με πιο κοντή ουρά. Μαυροπετρίτες που περιπλανιούνται στην ηπειρωτική Ελλάδα μπορεί να μπερδευτούν και με άλλα είδη γερακιών, κυρίως με το το Δενδρογέρακο.

Οι Μαυροπετρίτες ξεχειμωνιάζουν βασικά στη Μαδαγασκάρη, επιστρέφοντας τον Απρίλιο και Μάιο. Φωλιάζουν σε νησίδες σ’ όλη τη Μεσόγειο μ’ ένα απομακρυσμένο πληθυσμό στα Κανάρια νησιά. Ωστόσο παρά τη φαινομενικά ευρεία κατανομή, η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού βρίσκεται συγκεντρωμένη στην Ελλάδα όπου ο Μαυροπετρίτης φωλιάζει σε αρκετές δεκάδες νησίδες σε ολόκληρο το Αιγαίο.

Στο Ιόνιο είναι ολιγάριθμος με μικρές αποικίες στην περιοχή της Ζακύνθου και της Κέρκυρας. Οι μεγαλύτερες αποικίες βρίσκονται σε ένα τόξο από Αντικύθηρα μέχρι και ανατολική Κρήτη, στις βόρειες Κυκλάδες, βόρεια και δυτικά Δωδεκάνησα, Βόρειες Σποράδες και Λήμνο. Η τελευταία εκτίμηση του ελληνικού πληθυσμού από τη δεκαετία του ’70, δίνει ένα μέσο όρο περίπου 2.800 ζευγών. Ωστόσο, οι έρευνες της ΕΟΕ στο Αιγαίο δείχνουν ότι ο πραγματικός αριθμός πρέπει να είναι σημαντικά μεγαλύτερος. Η χώρα μας φαίνεται ότι φιλοξενεί τουλάχιστον το 75% του παγκόσμιου πληθυσμού.

Μολονότι επιστρέφει στην Ελλάδα από τα μέσα της Ανοιξης, ο Μαυροπετρίτης δεν φωλιάζει παρά μόνο στα τέλη Ιουλίου. Μέχρι τότε κυνηγά κυρίως μεγάλα έντομα στα νησιά ή πάνω από τη θάλασσα (όπως πεταλούδες και νυχτοπεταλούδες που μεταναστεύουν). Αυτή την εποχή, Μαυροπετρίτες μπορεί να παρατηρηθούν και στην ηπειρωτική Ελλάδα ακόμη και σε ψηλά βουνά πολύ μακριά από τις ακτές.

Τα μικρά εκκολάπτονται τέλη Αυγούστου καθώς υπάρχει ένα τεράστιο μεταναστευτικό ρεύμα πουλιών που παρέχουν μία εύκολη και άφθονη πηγή τροφής για τα νεαρά γεράκια. Εδώ, μαζί με τις εκατοντάδες ασφαλείς νησίδες φωλιάσματος, χωρίς ανθρώπους και χερσαίους θηρευτές ίσως να βρίσκεται και το μυστικό της αφθονίας του Μαυροπετρίτη στο Αιγαίο. Αρχές Οκτώβρη τα μικρά πετούν και προς το τέλος του μήνα όλα τα πουλιά έχουν φύγει για τη Μαδαγασκάρη όπου επιστρέφουν σε μία βασικά εντομοφαγική δίαιτα.

Ο Μαυροπετρίτης ίσως είναι το πολυαριθμότερο αρπακτικό στην Ελλάδα και ίσως να ακούγεται παράξενο ότι έχει τόσο μεγάλη σημασία η προστασία του. Στην πραγματικότητα όμως τα υπόλοιπα αρπακτικά έχουν ευρύτατη εξάπλωση και αλλού ενώ η τύχη του Μαυροπετρίτη βρίσκεται κυριολεκτικά στα χέρια μας.

Αρκετοί Μαυροπετρίτες πέφτουν θύματα λαθροθήρων ενώ, αν και φθίνει, εξακολουθεί να εφαρμόζεται σποραδικά η συλλογή των νεοσσών για φαγητό (λέγεται ότι είναι νόστιμα με πιλάφι). Η σημαντικότερη όμως απειλή προέρχεται από τη σταδιακή επέκταση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στις ακατοίκητες νησίδες όπου το είδος φωλιάζει.

Ο Μαυροπετρίτης, όπως και τα θαλασσοπούλια, στηρίζεται για προστασία στην απομόνωση των νησιών όπου φωλιάζει. Με την επέκταση του τουρισμού και την πληθώρα των ιδιόκτητων σκαφών, το άσυλο αυτό παραβιάζεται. Επιπλέον οι κυνηγοί είναι συχνά πρόβλημα καθώς το είδος φωλιάζει το φθινόπωρο. Συχνά μάλιστα φέρνουν μαζί τους και σκυλιά που είναι πραγματική καταστροφή για φωλιές και νεοσσούς.

Πολλές ακόμη επεμβάσεις γίνονται σε νησίδες, συχνά χωρίς σχεδιασμό ή συμβουλή των ορνιθολόγων. Όλα αυτά δημιουργούν ένα πολύ ανησυχητικό μέλλον. Πρέπει επειγόντως να αντιληφθούμε το βάρος της ευθύνης να φιλοξενείς παραπάνω από τα τρία τέταρτα του παγκόσμιου πληθυσμού ενός είδους. Μοναδική ελπίδα είναι, μαζί με άλλα σπάνια είδη όπως ο Αιγαιόγλαρος, ο Μαυροπετρίτης να βοηθήσει να αναδειχτεί η μοναδική αξία των νησίδων του Αιγαίου και να προστατευθεί αποτελεσματικά ο μοναδικός αυτός φυσικός θησαυρός της χώρας μας.