Με μήκος γύρω στα 40 εκατοστά, η Βαλτόπαπια (Aythia nyroca) είναι μία σχετικά μικρή πάπια που ανήκει στις λεγόμενες βουτόπαπιες, καθώς συνηθίζει να βουτά για να βρει την τροφή της (προνύμφες εντόμων, καρκινοειδή, μαλάκια αλλά και υδρόβια φυτά). Είναι από τις λιγότερο φανταχτερές πάπιες, με ομοιόχρωμη σκούρη κοκκινο-κάστανη εμφάνιση και έχει σαν μοναδική εξαίρεση το λευκό πίσω μέρος του σώματος και την ουρά. Όταν πετάει, διακρίνεται ένα λευκό μπάλωμα στην κοιλιά και μία πλατιά λευκή ράβδωση στις φτερούγες. Τα δύο φύλα είναι σχετικά όμοια, αν και το αρσενικό ξεχωρίζει από τον λίγο πιο ζωηρό χρωματισμό και το λευκό μάτι.

Το είδος προτιμάει τα ήσυχα μέρη των υγροτόπων με πλούσια υδρόβια βλάστηση και κυρίως τους εκτεταμένους καλαμιώνες που διακόπτονται από διάσπαρτα τμήματα ανοιχτού νερού. Εκεί η Βαλτόπαπια κρύβεται και φωλιάζει ενώ επίσης τη βρίσκουμε σε μικρές λίμνες με πυκνόφυτες όχθες, σε κανάλια, σε περιοχές με νούφαρα και αλλού. Συνήθως την βλέπουμε για λίγο, είτε να κάθεται στη άκρη των καλαμιώνων είτε να πετάει από το ένα άνοιγμα στο άλλο. Κατά τη μετανάστευση και το χειμώνα μπορεί να βρεθεί για μικρά χρονικά διαστήματα και σε πιο ανοιχτά νερά, σε κοπαδάκια.

Η Βαλτόπαπια έχει ευρεία γεωγραφική κατανομή φωλιάζοντας από τη Δυτική Ευρώπη και τη Βόρεια Αφρική μέχρι την Δυτική Κίνα. Ξεχειμωνιάζει νότια από αυτές τις περιοχές στην Αφρική, νότια από τη Σαχάρα και στη νότια Ασία μέχρι το Μπαγκλαντές. Ωστόσο, η μεγάλη αυτή κατανομή δεν ανταποκρίνεται και στην κατάσταση στην οποία βρίσκεται το είδος. Στην πραγματικότητα, μέσα σ’ αυτήν την τεράστια έκταση, πολύ λίγα είναι τα σημεία όπου η Βαλτόπαπια απαντά σε ικανοποιητικούς αριθμούς. Συνήθως οι πληθυσμοί της είναι κατακερματισμένοι και πολύ μικροί έχοντας γνωρίσει καταστροφική μείωση ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες. Στις αρχές της δεκαετίας του '90 η αιφνιδιαστική μείωση ήταν τέτοια ώστε να σημάνει συναγερμό. Ενδεικτικά ο πληθυσμός της στην πρώην Σοβιετική Ενωση έπεσε από 140.000 ζευγάρια το 1970, στα 5.200 μετά από 15 μόλις χρόνια.

Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις ο παγκόσμιος πληθυσμός της μπορεί σήμερα να μην ξεπερνά τα 50.000 άτομα και κατά άλλους τα 25.000. Έτσι η Βαλτόπαπια, μέσα σε λίγα χρόνια, από είδους που κυνηγιόταν ελεύθερα, όχι μόνο πέρασε στα προστατευμένα, αλλά πλέον βρήκε αναγκαστικά θέση στο θλιβερό κατάλογο των Παγκόσμια Απειλούμενων Ειδών της BirdLife International.

Κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα τους λόγους για τους οποίους η Βαλτόπαπια βρέθηκε σ’ αυτή τη δύσκολη θέση, καθώς μόλις πριν τριάντα χρόνια απαντούσε σε αφθονία. Δύο όμως λόγοι φαίνονται να είναι σημαντικοί. Ο πρώτος έχει να κάνει με το γεγονός ότι αυτό το είδος προτιμούσε την περιφέρεια των υγροτόπων και τις μικρές ρηχές λιμνούλες όπου φώλιαζε. Αυτές ακριβώς οι περιοχές έχουν γνωρίσει και τη μεγάλη μανία των αποξηράνσεων, επιχωματώσεων και μετατροπών που έπληξαν τους ελληνικούς και ευρωπαϊκούς υγρότοπους. Ο δεύτερος λόγος αφορά στο κυνήγι καθώς μεγάλοι της αριθμοί σκοτώνονταν εύκολα από κυνηγούς οι οποίοι μάλιστα χαρακτήριζαν το είδος μάλλον "χαζό" και εύκολο να χτυπηθεί.

Στην Ελλάδα η Βαλτόπαπια ήταν παλαιότερα κοινή και διαδεδομένη όμως σήμερα απαντά σε πολύ μικρούς πληθυσμούς. Εκτιμάται ότι δεν φωλιάζουν περισσότερα από 250 ζευγάρια, τα πιο πολλά στο Βάλτο της Ροδιάς στον Αμβρακικό, τα υπόλοιπα σκόρπια κυρίως στους υγρότοπους της Ηπείρου και της Μακεδονίας και ελάχιστα πιο νότια μέχρι την Πελοπόννησο στη Στυμφαλία. Καλές περιοχές για το είδος είναι η λίμνη Χειμαδίτιδα στη δυτική Μακεδονία και το μικρό έλος Καλοδίκι κοντά στην Πάργα. Το χειμώνα απαντούν μικροί αριθμοί μέχρι και στην Κρήτη ενώ κατά τη μετανάστευση μπορεί να παρατηρηθούν ορισμένα κοπάδια στην Κερκίνη, στο Δέλτα του Σπερχειού και αλλού.

Η καταστροφή των ελληνικών βιοτόπων έχει πλήξει πολύ άσχημα τη Βαλτόπαπια, ενώ το παράνομο κυνήγι έχει επιδεινώσει ακόμα περισσότερο την κατάσταση. Συχνά μερικοί ντόπιοι κυνηγοί μπαίνουν και κυνηγούν μέσα στο βάλτο της Ροδιάς και στο Καλοδίκι κατά τη διάρκεια μάλιστα της αναπαραγωγικής περιόδου.

Το Διεθνές Σχέδιο Δράσης για τη Βαλτόπαπια δίνει συγκεκριμένες οδηγίες για τη σωτηρία αυτού του σπάνιου πλέον είδους. Όμως, το πιο σημαντικό βήμα πρέπει να γίνει από την ελληνική κυβέρνηση που θα πρέπει κάποτε να δείξει ότι οι νομοθεσίες για την προστασία των υγροτόπων και για το κυνήγι είναι για να εφαρμόζονται και όχι για να γεμίζουν κάποιες σελίδες.